Allergie voor cosmetica

Cosmetica producten worden door vrijwel iedereen en dan meestal dagelijks gebruikt. Het is daarom ook te verwachten dat sommige gebruikers hiervan ongewenste (huid)reacties krijgen. In de praktijk zijn de huidreacties meestal van milde aard; ernstige huidreacties (blaarvorming) zijn gelukkig zeldzaam. Slechts 10% van alle huidreacties betreft een echte contactallergie. Bij contactallergologisch onderzoek in een gemiddeld polikliniek allergie blijkt 6-11% van de eczeempatiënten een positieve reactie te hebben op de “parfummix”. Naar schatting zijn 1-2 % van alle mannen en vrouwen allergisch voor parfumgrondstoffen en 2-3% allergisch voor andere stoffen die in cosmetica worden gebruikt. Sommige kappers kunnen vanwege hun contactallergie voor één of meerdere cosmetica grondstoffen (die bijv. in shampoos of permanentvloeistoffen zitten) voor het kappersvak arbeidsongeschikt worden.

Hoe ontstaat allergie voor cosmetica ?

MECHANISME VAN ONTSTAAN
– De meeste (ongeveer 90%) huidreacties op cosmetica worden veroorzaakt door huidirritatie. Vaak is er daarbij sprake van een optelsom door gelijktijdig gebruik van meerdere licht irriterende producten en /of een lage relatieve luchtvochtigheid (= droge lucht) en een atopische aanleg (= het hebben van een “gevoelige huid”).
– De overige 10% van de huidreacties op cosmetica worden veroorzaakt door een echte contactallergische reactie, en wel van het vertraagde type (type IV) reactie.
– Een kleiner deel van de reacties bestaan uit contact-urticaria (galbulten), fotocontacteczeem (eczeem door een combinatie van lichtgevoelige cosmetica en zonlicht),  acné en kleurveranderingen van de huid.

WELKE PRODUCTEN KUNNEN EEN ALLERGISCHE REACTIE VEROORZAKEN ?
1). De meeste contactallergische reacties worden veroorzaakt door “stay-on” producten. Dit zijn producten die na het aanbrengen op de huid blijven zitten:
– huidverzorgingsproducten (dag- en nacht crème, reinigingslotions en body lotion)
– decoratieve cosmetica (mascara, lippenstift, make-up en schmink stoffen)
– nagel cosmetica (lak, verstevigers en removers)
– parfums (eau de toilet, deodorant, toiletsprays (!))
2). De zogenaamde “rinse-off” producten, die na aanbrengen vrijwel gelijk van de huid worden weggewassen veroorzaken zelden allergische reacties. Voorbeelden zijn (hand)zeep, shampoo, en douchegel. Dit wordt verklaard doordat het product, en daarmee het allergeen, wordt verdund met water en maar een kortdurend contact heeft met de huid. Een uitzondering hierop vormt de stof cocamidopropylbetaine die allergische reacties kan veroorzaken in douchegels en shampoos (gebruikt door kappers !).

WELKE ALLERGENEN ZIJN VERANTWOORDELIJK
De volgende allergenen (naar frequentie van vóórkomen) kunnen verantwoordelijk zijn voor cosmetica allergie:
– Parfumgrondstoffen
– Conserveringsmiddelen , waaronder formaldehyde, parabenen, Kathon CG, Euxyl K400 
– Paraphenyleendiamine (zit in o.a. haarverf)
– Formaldehyde hars (zit in o.a. nagellak en nagelverstevigers)
– Lanoline ( als zalfbestanddeel)
– UV-filters (bijv. de stoffen dibenzoylmethanen en benzophenonen)
– Cocamidopropyl betaine (in shampoos en badproducten)

Andere (minder frequent) voorkomende allergenen:
– glycerylthioglycolaat (in permanent), propyleen glycol, antioxydantia, colofonium, phenylsalicylaat, propolis en kleurstoffen.

Hoe ziet allergie voor cosmetica eruit ?

De verschijnselen aan de huid zijn afhankelijk van de gebruikte producten (en daarmee ook de plaats van aanbrengen) en de mate en wijze van gebruik (en de daarmee het sensibilisatierisico). Over het algemeen zijn cosmetica producten zwakke allergenen. Het eczeem is vaak van milde aard; roodheid, bultjes, lichte zwelling, enige schilfering en jeuk. Het acute nattend blaasjes eczeem komt minder vaak voor. Sommige haarverfproducten en henna tatoeage (beiden kunnen de stof paraphenyleendiamine bevatten) kunnen echter wel heftige reacties (vocht blaren, roodheid, pijn) veroorzaken,  met name op het behaarde hoofd en het gelaat. De meest aangedane plaats van het lichaam is het gelaat (m.n. oogleden en lippen). De typische patiënt met een cosmeticum allergie is een vrouw tussen de 20 en 45 jaar met mild eczeem aan de oogleden. Andere voorkeursplaatsen zijn de hals, armen, de oksels en de handen (handruggen !). Het eczeem kan echter op ieder lichaamsdeel optreden. Contactallergie door  bijvoorbeeld nagellak zit niet alleen op de vingers, maar ten gevolge van “strooireactie” ook op de oogleden, in en achter de oren, in de hals en nek (in de vorm van streepvormige eczeemplekken) en soms rond de anus of vagina. Acne wordt maar zelden door cosmetica veroorzaakt en treedt dan meestal op bij vrouwen die de leeftijd voor acné gepasseerd zijn. Ook ongewenste kleurveranderingen door cosmetica komen maar zelden voor. Contact-urticaria uit zich met roodheid, jeuk en prikkeling binnen 5-15 minuten na aanbrengen van het cosmeticum.

Hoe wordt allergie voor cosmetica aangetoond ?

PLAKTESTEN
Pas wanneer uw verhaal én de lokalisatie van de huidafwijkingen verdacht zijn voor een contactallergie krijgt u een afspraak voor een allergieonderzoek , de bekende “plaktesten”. Hierbij wordt naast een standaardreeks ook vaak een speciale “cosmetica reeks” gebruikt. Indien op u van toepassing, worden hieraan toegevoegd de kapperstoffen reeks en /of de zalfbestanddelen reeks. U maakt 3 afspraken in 1 week. Op de eerste dag worden de te testen stoffen in kleine “kamertjes” met pleisters op de rug geplakt. Op de tweede en vierde dag worden de pleisters weer verwijderd en de test afgelezen. Een test is positief als het opgebrachte materiaal (allergeen) ter plaatse een ontstekingsreactie veroorzaakt.

ROAT
Wanneer de plakproeven negatief zijn en bij u toch een sterk vermoeden bestaat op een contactallergie voor één van uw eigen (stay-on) cosmeticaproducten kunt u een ROAT (Repeated Open Application Test) uitvoeren. Hierbij wordt het product twee keer per dag voor maximaal 14 dagen in de elleboogsplooi aangebracht. Wanneer na 2 weken geen reactie is opgetreden aan de huid is een allergie zeer onwaarschijnlijk. Wanneer er wel een positieve reactie optreedt worden er plakproeven gedaan met de afzonderlijke ingrediënten van het product. De lijst van ingrediënten kunnen hiervoor worden aangevraagd bij de producent.

Wanneer alle testen negatief zijn, kunnen uw eczeemklachten natuurlijk ook veroorzaakt worden door één van de volgende huidaandoeningen:
– irritatie eczeem
– seborrhoïsch eczeem
– atopisch eczeem
– contactallergie voor andere stoffen dan cosmetica

Wat is de behandeling van allergie voor cosmetica ?

– Indien er bij u een contactallergie is aangetoond voor één of meerdere cosmetica grondstoffen dient u deze stof(fen) voor de rest van uw leven te vermijden. U dient telkens op het te gebruiken product of in de bijsluiter na te lezen of de betreffende grondstof aanwezig is. Indien de ingrediënten niet duidelijk vermeld staan kunt u deze (zonder opgaaf van de gebruikte concentraties) alsnog proberen op te vragen bij de producent.
– De symptomatische behandeling van een contact allergie is hetzelfde als bij andere vormen van eczeem of dermatitis. Lees ook de folder Contactallergie

Wat kunt u zelf aan doen als u allergisch bent voor cosmetica ?

• Bij huidirritatie raden wij u aan om vettere cosmetica te gebruiken
• Gebruik zoveel mogelijk hypoallergene cosmetica en producten die vrij zijn van parfums en kleurstoffen.
• Gebruik fragrance vrije producten. Een fragrance-vrij product behoort te betekenen dat het cosmeticum geen fragrance of geur-maskerend ingrediënt bevat, waardoor het toepasbaar wordt voor mensen met een geurstoffen-allergie. In de praktijk blijkt dat echter niet altijd op te gaan; trouwens, echt geurstoffen-vrije producten ruiken onaangenaam. Verscheidene geurstoffen blijken een dubbele werking te bezitten, bijvoorbeeld als conserveringsmiddel of moisturizer. Een fabrikant kan dan de werking als geurstof achterwege laten, maar echt fragrance-vrij is het product dan natuurlijk niet meer. Helaas laat de definitie van een geurstof (een stof die uitsluitend aan een product wordt toegevoegd om het een geur te geven) deze praktijk toe.  Een grote hindernis blijft het ontbreken van een nauwkeurige opgave van de afzonderlijke geurstoffen in een product. Alleen met een complete vermelding van alle geurstofcomponenten is de constructie van een fragrance-vrij product onnodig. Immers, alleen de geurstof waar men allergisch voor is hoef je te vermijden. Dus: of een product uiteindelijk toepasbaar is voor iemand die een allergie heeft voor één of meerdere geurstoffen zal vooralsnog alleen aangetoond kunnen worden met de ROAT.
• Geeft uw gezicht eens een make-up vrije dag , bijv. na een dag met veel make-up zoals bij een feestje. Gebruik dan alleen een parfumvrije verzorgende crème waar u niet allergisch voor bent.
• Het aanbrengen van permanente make-up (wenkbrauw lijn) kan soms een oplossing zijn. Hierbij wordt make-up aangebracht die wel 3 tot 5 jaar blijft zitten.
• Cosmetica op basis van natuurlijke stoffen en planten zijn ook minst irriterend.

Wat zijn de vooruitzichten voor cosmetica-allergie

Een contact allergie voor cosmetica bestanddelen behoudt u de REST VAN UW LEVEN ! Het is daarom zaak om geparfumeerde producten te blijven vermijden. Ook  kunt u zogenaamde  hypoallergene huidverzorgingsproducten  gebruiken. De verwachting is dat hiermee het eczeem langzamerhand zal afnemen. Indien u toch uw gebruikelijke cosmetica blijft doorgebruiken  is het goed mogelijk dat u in de loop van de tijd juist voor andere cosmetica stoffen allergisch wordt.