Handeczeem

Handeczeem is eczeem dat gelokaliseerd is aan de handen. Zowel de handruggen, handpalmen als de vingers kunnen daarbij aangedaan zijn. Eczeem is een medische term en verwijst naar de aanwezigheid op de aangedane huid van : roodheid, schilfering, warmte, zwelling, rode bultjes, vochtblaasjes, vochtafscheiding (“natten”), korstjes en krabeffecten. Deze verschijnselen kunnen naast en na elkaar aanwezig zijn. Er bestaan vele vormen van eczeem, naar gelang de oorzaak. Handeczeem is daar een voorbeeld van.

Bij wie komt handeczeem voor?

Handeczeem komt redelijk veel voor, zowel bij mannen als vrouwen. Handeczeem komt vooral voor bij mensen die door hun beroep (onvermijdelijk) in contact komen met irriterende stoffen en/of stoffen die allergie veroorzaken (‘allergenen’). Het gaat hierbij vooral om de “natte beroepen”.

Is handeczeem besmettelijk?

Nee, handeczeem is niet besmettelijk. U kunt iemand die lijdt aan handeczeem gerust een hand geven.

Hoe ontstaat handeczeem ?

Er bestaan verschillende vormen van eczeem, naar gelang de oorzaak. Meestal is er bij handeczeem geen sprake van één oorzaak maar van een combinatie van oorzaken. Hieronder volgt een kort overzicht van de meest voorkomende oorzaken van handeczeem.

1. IRRITATIEF CONTACT ECZEEM
De medische term hiervoor is “orthoërgisch contacteczeem”. Deze vorm ontstaat door regelmatige en/of langdurige blootstelling aan huid-irriterende stoffen. Bekende irriterende stoffen zijn:
– Water. Dit is vooral een probleem bij de “natte beroepen” : huishoudelijk werk (het beruchte “huisvrouwen eczeem”), kappersvak, verzorgende sector (ziekenverzorging, verpleging, kinderopvang assistenten, bejaardenhulp), schoonmaak, horeca, bakkerij, voedingsindustrie, detailhandel (groentewinkel, viswinkel en slager), tuinderij en veeteelt, bloemisterij, metaalindustrie enz.
– Zeep, schoonmaakmiddelen, (af)wasmiddelen en reinigingsmiddelen. Met deze middelen wordt evengoed het vet van vuile borden als het natuurlijke talg en vetlaagje op de huid verwijderd. Het eczeeem begint dan vaak onder één ring, doordat juist hier resten van zeep of agressieve stoffen achter kunnen blijven.
– Sappen van groenten (o.a. ui, prei, witlof, andijvie en aardappels), van fruit (vooral “citrusvruchten”zoals sinaasappel, grapefruit, verse ananas en kiwi) en van vlees, vis en schaaldieren (vooral garnalen).
– Organische oplosmiddelen zoals ‘thinner’ voor het verdunnen of verwijderen van verf, wasbenzine, vlekkenwater, remolie enz.
– Andere irriterende factoren: te droge, te warme of juist te koude lucht, (sigarette-)rook, verblijf in rokerige ruimtes, mechanische factoren zoals wrijving en schuren (b.v. bij sleutelen aan auto’s en motoren, of in de tuin werken).

2. ALLERGISCH CONTACTECZEEM
Meestal gaat het om beroepsstoffen zoals b.v. chromaat,kobalt,cement, epoxyhars (tweecomponentenlijm), natuurlijke stoffen in snijbloemen (chrysant en alstroemeria), haarverf en permanentvloeistof (kapper), conserveringsmiddelen,rubber (thiurammix) enz. Allergie voor deze stoffen kan worden aangetoond met plakproeven. Een éénmaal opgebouwde allergie kan niet meer ongedaan gemaakt worden en zorgvuldige vermijding van het allergeen is de enige oplossing.

3. ATOPISCH ECZEEM
Een samenhang met atopisch eczeem. Deze vorm is erfelijk. Dit eczeem komt vooral op de kinderleeftijd voor en dan, vanaf de leeftijd van 2 jaar, met name in elleboogsplooien en knieholtes.Wanneer men dit eczeem nog heeft of vroeger heeft gehad, is de kans op handeczeem veel groter, vooral wanneer men een ‘nat beroep’ heeft.

4. BLAASJES ECZEEM
De medische term is “acro-vesiculeus eczeem” ( acra = handen en voeten ; vesikels = blaasjes). Bij deze vorm zien we vaak sterk jeukende heldere blaasjes en soms zelfs grote blaren in de handpalmen en/of tussen de vingers. Er bestaat in sommige gevallen een relatie met een (verwaarloosde) schimmelinfectie aan de voeten. Emotionele stress of spanningen kan blaasjeseczeem ook doen verergeren. Meestal wordt er geen duidelijke oorzaak gevonden.

5. EELT- EN KLOOFJES ECZEEM
Deze vorm wordt ook wel beschouwd als het “eindstadium” van handeczeem, met name van irritatief contact eczeem en blaasjes eczeem. Dit is een sterk jeukende chronische vorm van hand eczeem, waarbij we (soms dikke) eeltvorming zien in de handpalmen en vingertoppen. De gehele huid van de hand en vingers voelt droog, schilferig en verdikt aan. Er ontstaan pijnlijke, soms bloederige kloofjes en spleetjes in de huid. Deze vorm ontstaat door voortdurende inwerking van irriterende (toxische) stoffen van buitenaf. Er betsaat een min of meer symmetrisch beeld. De medische term is “eczema hyperkeratoticum et rhagaditiforme” of “tylotisch eczeem”. Dezelfde verschijnselen kunnen echter ook aan de beide voeten optreden. Bij eczeem aan de voeten moet ook worden gedacht aan contactallergische oorzaken (zoals voor leer en rubber in schoeisel).

Hoe ziet handeczeem eruit ?

TWEE STADIA VAN HANDECZEEM:
-Bij het acute stadium zien we roodheid, zwelling, vochtblaasjes, natten en krabeffecten. Daarna drogen de blaasjes in tot korstjes, gaat de huid schilferen (vervellen) en neemt de roodheid af.
-Bij het chronisch stadium neemt de roodheid af, de schilfering toe en is de huid wat dikker. De huidlijnen worden grover dan normaal. In de stugge en/of droge huid kunnen kloven ontstaan; deze geven meestal pijnklachten.

JEUK
Een vervelende klacht bij handeczeem is ook de jeuk. Jeuk leidt tot krabben , na het krabben gaat de huid nog verder stuk, er ontstaan dan gemakkelijk wondjes. Wondjes hebben weer een verhoogd risico op infecties.

COMPLICATIES
– Bacteriële infecties. Er ontstaat een plotselinge verergering van het eczeem, met pusvorming en korstjes. De roodheid en zwelling kan daarbij toenemen. In sommige gevallen kan er zelfs een erysipelas ontstaan.
– Ook kan er een acute totale roodheid met vervellingen optreden van de beide handen. De heftige ontstekingsreactie gaat hierbij gepaard met een massale verwijding van de bloedvaatjes in de huid. De GEHELE huid van de handen is rood, strak gespannen, warm, gezwollen, schilferend en pijnlijk Dit is erg invaliderend voor de patiënt omdat hij/zij de handen voorlopig niet kan gebruiken.

Hoe wordt handeczeem vastgesteld ?

Handeczeem is vaak in één oogopslag door de huidarts te herkennen. Moeilijker is echter om de oorzaak van het eczeem te achterhalen. In sommige gevallen zijn er meerdere oorzaken verantwoordelijk. Indien er twijfel bestaat over de diagnose, of verdenking bestaat op een onderliggende (zeldzame) huidziekte wordt er meestal een huidbiopsie gedaan. Tijdens het gesprek zal uw arts navraag doen naar uw beroep, hobby’s en huishoudelijke werkzaamheden, enfin naar alle stoffen waarmee uw handen in contact komen. Soms wordt aanvullend een bloed test gedaan naar aanleg om allergisch te reageren (atopie) . Indien er een verdenking bestaat op een contact allergie worden er contact allergische proeven gedaan.

Hoe wordt handeczeem behandeld ?

Het handeczeem is moeilijk te behandelen. De volgende behandelvormen zijn momenteel beschikbaar.

1. LOKALE MIDDELEN
– Sterk werkende lokale corticosteroïd houdende zalven. Deze worden 1 tot 2 maal daags op het eczeem aangebracht. Langdurig gebruik kan echter leiden tot dunner worden van de huid.
– Calcineurineremmers. Dit zijn ontstekingremmende middelen die plaatselijk op de eczeemplekken kunnen worden gesmeerd. Voorbeelden zijn pimecrolimus en tacrolimus. Een belangrijk voordeel van deze middelen is dat de huid, zelfs bij langdurig gebruik, niet dunner wordt.
– Koolteerpreparaten. Eerst concentraties van 5%, later naar 10% , 1 tot 2 maal daags
– Occlusietherapie. Dit is het afplakken van het eczeem met een afsluitend wondverband . De behandeling wordt al of niet gecombineerd met een corticosteroïd zalf.
– Een adequate behandeling van een schimmelinfectie aan de voeten bij blaasjeseczeem kan ook helpen bij de genezing van het handeczeem. U krijgt dan meestal een anti-schimmelcrème,-poeder(spray) en/of in sommige gevallen zelfs een tabletten kuur.

2. LICHTTHERAPIE.
Met behulp van specifieke lichtsoorten kan er (tijdelijk) een snel herstel van het eczeem worden verkregen. Er kan gekozen worden uit
– Handen en/of voeten PUVA.
– Lokale UVB smalspectrum

3. SYSTEMISCHE MIDDELEN
Deze middelen worden oraal ingenomen in tablet- of capsule vorm. Ieder middel heeft zijn specifieke voor-en nadelen.
– Ciclosporine. Dit middel blijkt in veel gevallen effectief te zijn voor met name de blaasjesvorm van handeczeem. Het is minder geschikt voor het eelt-en kloofjeseczeem. Ciclosporine remt het ontstekingsproces dat bij eczeem ontspoort is.
– Methotrexaat. Zeker een goed alternatief voor ciclosporine. Ook in gevallen waarbij er sprake is van een atopisch eczeem is behandleing met MTX te proberen. MTX werkt ook ontstekingsremmend.
– Acitretine (Neotigason ®) Dit middel behoort tot de groep van retinoïden (=vitamine A afgeleiden) en vermindert het verhoorningsproces bij het eelt-en kloofjeseczeem. Acitretine is niet geschikt voor de blaasjesvorm.
– Alitretinoïne (Toctino ®). Dit middel is ook een retinoïd, en remt zowel de verhoornings- als de ontstekingsprocessen bij chronisch handeczeem.

3. GEBRUIK VAN EEN NEUTRALE HANDZALF
Omdat de huid beschadigd is , wordt ook een neutrale hand zalf voorgeschreven om de huid vettig en soepel te houden. Dez neutrale handzalf dient u regelmatig zowel op het werk als thuis op de handen te smeren, in ieder geval steeds na het handen wassen. Deze neutrale zalven mag men onbeperkt smeren.

4. DRAGEN VAN VERBANDHANDSCHOENEN
Deze handschoenen kunnen ook door uw arts worden voorgeschreven. De handschoenen kunnen gemaakt zijn van katoen, zijden of met zilver bekleed. Laat u door uw arts voorlichten welk merk voor u het meest geschikt is. Zij kunnen tijdens droge werkzaamheden worden gedragen. Bij natte werkzaamheden kan men het beste over deze katoenen handschoenen heen, kunststofhandschoenen (bijv. van PVC) dragen, voor bijv. tijdens de afwas. Bij ernstige vormen van eczeem, waarbij de huid hier en daar kapot is, is het aan te raden de handschoenen de gehele dag en nacht te dragen. Net zo lang totdat de huid weer intact is.

5. BEHANDELING VAN COMPLICATIES
– Bij secundaire bacteriële infectie. U krijgt een antibioticum kuur voorgeschreven.
– Bij acute ernstige eczeem. U krijgt een korte kuur met prednisolon tabletten. Deze behandeling wordt soms ook voorgeschreven bij langdurige hardnekkige handeczeem.

Wat kunt u zelf doen aan handeczeem ?

1. WASSEN VAN DE HANDEN
– Zo weinig mogelijk. Lauw water gebruiken. Gebruik reinigingsmiddelen zonder desinfecterende stoffen, parfum, zwavel, teer of schuurmiddelen. De meeste soorten babyzeep voldoen. Voor de algemene verzorging van uw huid raden we u aan om hypoallergene producten te gebruiken.
-Handen goed drogen, vooral tussen de vingers. Gebruik zo min mogelijk papieren handdoekjes. Behandel uw huid dus met zachtheid
– Probeer bij het wassen zo mogelijk alleen de binnenkant van de handen in te zepen.
– Spoel de handen goed af. Daarna de huid niet droog wrijven, maar droog DEPPEN.
– Gebruik bij voorkeur een schone droge handdoek

2. VERMIJD CONTACT MET IRRITERENDE STOFFEN
Zowel op werk als in thuissituatie (hobbies, huishoudelijk werk). U dient zoveel mogelijk direct huid-huid contact te BLIJVEN vermijden met de volgende stoffen:
– poetsmiddelen ( boen-/wrijfwas, schoenpoets, autowas, teakolie)
– lijmen, verven
– oplosmiddelen (terpentine, benzine, spiritus)
– azijn, scherpe zuren, andere agressieve chemicaliën.
– sap van citrusvruchten (sinasappel, mandarijn, citroen, grapefruit), maar ook ui, prei, kruiden
– en de stoffen waarvoor u bij testen overgevoelig bent gebleken !

3. GEBRUIK VAN HANDSCHOENEN:
Indien contact met onder 1. genoemde stoffen onvermijdelijk is het raadzaam om zoveel mogelijk vinyl handschoenen te dragen, bijv. het merk PURA® , DUS GEEN RUBBER HANDSCHOENEN DRAGEN ! Het meest aantrekkelijk zijn vinyl handschoenen met een katoenen binnenbekleding om transpiratie tegen te gaan. Bij contact met chemicaliën hebben nitrile handschoenen de voorkeur aangezien deze handschoenen geen chemicaliën doorlaten.

4. HANDECZEEM EN BEROEP
Wanneer het eczeem door het werk veroorzaakt wordt, dan zal er overleg plaats moeten vinden met bedrijfsarts en bedrijfsleiding om na te gaan hoe contact met irriterende of allergie-veroorzakende stoffen vermeden kan worden. Soms zal de werknemer in het bedrijf ander werk moeten gaan doen; een enkele keer is beroepsverandering (omscholing) de enige oplossing. Voor jonge mensen met handeczeem of atopisch eczeem in het verleden is het van groot belang een goede beroepskeuze te maken en bij voorkeur geen nat beroep te kiezen om zo handeczeem te voorkomen. Een bekend voorbeeld hierbij is het zogenaamd “kapperseczeem”.

5. ANDERE ADVIEZEN
– Tijdens het vaat afwassen; handschoenen gebruiken of gebruik een afwasmachine.
– Zo min mogelijk handen krabben bij jeuk; uw huid raakt gemakkelijk stuk. Bij jeuk smeren, niet krabben. De nagels zo kort mogelijk te houden; indien u onverhoopt toch krabt, maakt u minder diepe krabeffecten.
– Indien mogelijk geen ringen te dragen, m.n. bij afwassen en wassen. Irriterende stoffen (zeepresten !) kunnen zich ophopen onder de ring en zo eczeem uitlokken.
– Bij schraal weer (koud, droog en winderig) kan het eczeem verergeren. Gebruik dus tijdig warme handschoenen en neutrale zalf om de huid vet te houden.
– Geen huiszalven of creme’s (bijv. Purol) gebruiken; na contact met water alleen crème gebruiken die voorgeschreven is door uw huidarts.

BOVENSTAANDE INSTRUCTIES VOLGEN TOT 6 MAANDEN NA GENEZING VAN HET ECZEEM; GEDURENDE DIE TIJD IS DE WEERSTAND VAN DE HUID NOG ZEER GERING.

Wat zijn de vooruitzichten voor handeczeem ?

Het is niet eenvoudig om van een handeczeem af te komen, ook al zijn de verdachte oorzakelijke factoren bij u bekend. Handeczeem kan jaren bestaan, zelfs levenslang met periodes van rust afgewisseld door periodes van verergering. Wel is de verwachting dat het eczeem sneller geneest indien u in staat bent om contact met huid-irriterende stoffen en eventuele allergenen consequent te vermijden. Veel patiënten kijken erg tegen deze maatregelen op, omdat zij bang zijn om met een leuke hobby of beroep te moeten gaans toppen. In de praktijk valt dit in sommige gevallen gelukkig erg mee; er zijn slechts enkele eenvoudige aanpassingen nodig (bijv. het dragen van handschoenen tijdens het schilderen !). Met andere woorden: “HANDECZEEM ? U HEEFT HET IN EIGEN HAND !”.