Littekens

Iedereen heeft wel één of meerdere littekens aan de huid. Meestal geeft een litteken weinig problemen. Bij sommigen kan een litteken afhankelijk van het uiterlijk, de grootte en de lokalisatie, leiden tot ernstige cosmetische en psychosociale problemen.

Hoe ontstaan littekens ?

Een litteken ontstaat wanneer de huid zich hersteld na een huidbeschadiging als gevolg van een ongeval, huidziekte of een operatie. Hoe meer de huid is beschadigd, hoe langer is het genezingsproces en hoe groter is de kans dat er een cosmetisch storend litteken ontstaat.

FACTOREN DIE VAN INVLOED ZIJN OP LITTEKENVORMING

1. De leeftijd. De wondgenezing duurt langer bij de oudere huid. De jongere huid echter, geneest sneller, maar heeft daarbij ook de kans om teveel “nieuw huid” te vormen; hierdoor kunnen er grotere en dikkere littekens ontstaan.
2. Erfelijke factoren en huidskleur. Mensen met een gekleurde huid (bijv. negroïden of Aziaten) hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van abnormale littekens, zoals een keloïd.
3. Lokalisatie. Een littekens dat gelegen is over gespierde en beweeglijke lichaamsdelen zoals, de (boven)rug, de schouders, en over de gewrichten kunnen gemakkelijker uitrekken waardoor het litteken wijder wordt en daardoor beter te zien.
4. Bijkomende wondinfectie. Wanneer de wond gecompliceerd wordt door een (bacteriële) infectie is de kans ook groter op een abnormaal litteken.

Hoe zien littekens eruit ?

In de meeste gevallen zal een litteken in het begin wat rood en dik eruitzien. Het kan echter tot 18 maanden na de huidbeschadiging duren vóórdat het geleidelijk wat smaller en minder opvallend wordt. Klachten van een litteken ontstaan wanneer het litteken

• juist groter wordt
• rood, donker en verheven blijft
• ongemak veroorzaakt, gaat jeuken of pijn gaat doen
• een bewegingsbeperking veroorzaakt van een gewricht
• kosmetische bezwaren geeft

VORMEN
1. Hypertrofisch litteken. Een hypertrofisch (= Latijns, betekent “verdikt”) litteken komt meestal voor bij jonge mensen, met name na brandwonden en bij mensen met een donkere huid. Dit type litteken is meestal rood, verdikt en verheven en kan ook jeuk geven of pijn doen. Een belangrijk kenmerk is echter dat de grootte van het litteken niet de begrenzingen van het oorspronkelijke verwonding overtreft. Een hypertrofische litteken ontstaat meestal binnen enkele weken na de verwonding en kan spontaan genezen, hoewel dit soms jaren kan duren
2. Keloïd. Een keloïd kan op iedere leeftijd voorkomen, maar neigt eerder te ontstaan bij jongere mensen en bij mensen met een donkere huid. Het gaat hierbij om een abnormaal verdikte, onregelmatig gevormde rode tot donkergekleurde litteken dat groter is dan de oorspronkelijke verwonding. Een keloïd kan ontstaan na iedere vorm van huidbeschadiging, bijv. operatiewond, brandwond, vaccinaties, tatoeages, piercings of acné littekens . Een keloïd kan daarnaast ook spontaan ontstaan, zonder dat er een beschadiging van de huid is geweest.
3. Atrofische litteken. Dit litteken is meestal klein, rond en ligt wat verzonken in de huid. Als er meerdere zijn ontstaat er in de huid de bekende “putjes effect”. Dit type litteken ontstaat wanneer het normale genezingsproces wordt verstoord waardoor er onvoldoende nieuw huidmateriaal wordt aangemaakt. Bekend voorbeelden zijn de atrofische littekens bij acné en na waterpokken.

Hoe wordt de diagnose (abnormale) litteken vastgesteld ?

Een litteken is meestal wel herkenbaar op het blote oog. Er hoeft geen huidbiopsie aan te pas te komen

Wat is de behandeling van littekens ?

Veel behandelmethoden zijn in staat om het uiterlijk van een litteken te verbeteren door te veranderen aan de grootte, dikte, of kleur. De meeste behandelingen gebeuren poliklinisch tenzij er grotere littekens in 1 keer moeten worden gecorrigeerd. In dat geval is een kortdurende opname in een ziekenhuis noodzakelijk. Anno 2014 is het echter nog niet mogelijk om een litteken volledig te doen verdwijnen waarbij de oorspronkelijke “gave” huid weer terugkeert. Een belangrijk aspect in de behandeling is om samen met de behandelaar (dermatoloog of chirurg) te bepalen wat het einddoel is, dat wilt zeggen, wat de patiënt het meest stoort aan het litteken en dan in goed overleg de meest geschikte behandelmethode te kiezen.

A. OPERATIEVE METHODEN
1. Litteken correcties. Bij de methode wordt het ongewenst litteken verwijderd waarna de normale huidranden opnieuw worden verbonden op een minder opvallende wijze. Zo kan een wijd litteken worden versmald en lang litteken worden verkort. Soms kan de ligging van het litteken worden gewijzigd waardoor het litteken “valt” in een natuurlijke huidlijn of in een rimpel. Littekencorrecties worden in de regel door een plastisch chirurg uitgevoerd.
2. Dermabrasie. Met behulp van een elektrisch apparaat (soort frees) kunnen bepaalde littekens weer gelijk worden gemaakt met de omgevende huid. De methode is vooral geschikt voor atrofische littekens na acné- of waterpokken. De wondgenezing duurt ongeveer 1 week. Kleinere littekens hebben mar 1 behandeling nodig. Wanneer het litteken diep en groot is zijn er meerdere behandelingen nodig. Het nadeel van deze methode is dat het uiteindelijk resultaat niet goed voorspeld kan worden.
3. Chemische peeling. Bij een chemische peeling wordt een stof aangebracht op de huid die de celdeling doet versnellen. Er treedt een soort “vernieuwing” op van de opperhuid. Als gevolg hiervan zal de behandelde huid gaan afschilferen. Hierdoor treedt er een egalisatie op van het huidoppervlak, waardoor het hierin aanwezige litteken minder opvalt. Deze methode is vooral geschikt voor oppervlakkige littekens, zoals acné littekens.
4. Laserbehandeling. Het behandelen littekens (en ook rimpels) met de laser wordt ook wel “resurfacing” of laserpeeling genoemd. Met behulp van lasertechniek kunnen bepaalde littekens minder opvallend worden gemaakt.Op dit moment is de meeste ervaring opgedaan met de gefractioneerde CO2 laser. De werking van de CO2 laser is gebaseerd op waterverdamping. Ook andere typen lasers worden in diverse centra in Nederland met succes toegepast. Vooral (diepere) acne littekens kunnen verbeteren na een behandeling met de gefractioneerde CO2 laser.

B. NIET-OPERATIEVE METHODEN
1. Injecties met litteken verminderende stoffen. De werking van deze stoffen berust op vermindering van de delingsactiviteit van het littekenweefsel. Ook eventuele ontstekingsverschijnselen (zoals roodheid en zwelling) worden minder. De bekendste stof die hiervoor gebruikt wordt is een corticosteroïd (meestal triamcinolonacetonide). Deze injecties vinden maandelijks plaats. Het is een pijnlijke behandeling, omdat de vloeistof direct in het littekenweefsel wordt ingespoten. Om de pijn wat te verzachten wordt de corticosteroïd vaak verdund in een verdovingsvloeistof (lidocaïne). Deze behandeling is vaak een kwestie van lange adem. Meerdere injecties zijn vaak nodig vóórdat het litteken kleiner, platter en zachter wordt. Andere stoffen die via injectie kunnen worden toegediend zijn onder andere interferon, bleomycine en fluorouracil.
2. Siliconen. Deze stof is in staat om het littekenweefsel te verzachten, af te vlakken en gladder te maken. Ook klachten zoals jeuk, pijn of verkleuringen kunnen hiermee verminderen. Siliconen worden toegepast als wondverband (siliconenpleisters) of zijn verwerkt in een crème of gel. Voordelen van siliconen zijn het patiëntengemak (de behandeling kan gewoon thuis worden gedaan) en de pijnloosheid van de behandeling. Zowel hypertrofische littekens als keloïden komen voor behandeling met siliconen.

C. CAMOUFLAGETHERAPIE
Omdat het bij huidige behandelingen soms lang kan duren (weken tot maanden) voordat er een duidelijk effect te zien is, willen vele patiënten camouflage make-up gebruiken om in de tussentijd de littekens minder opvallend te maken. De huidtherapeute kan u hierbij helpen. Zij kan u adviseren welke middelen u wel of niet kunt gebruiken. Ook zal zij u de camouflage therapie voordoen, opdat u het zelf op de juiste wijze thuis kan aanbrengen. Door een speciaal dekkende crème aan te brengen kunnen storende littekens nagenoeg onzichtbaar gemaakt worden. Dit blijkt een goede uitwerking te hebben op het zelfvertrouwen van de patiënt.

D. ANDERE METHODEN
Er bestaan waarschijnlijk net zo veel behandelmethoden voor litteken als het aantal behandelaars hiervoor zijn. Behoed u ervoor dat u niet te veel geld uitgeeft aan methoden waarvan de wetenschappelijke achtergronden onduidelijk zijn. Sommige patiënten “zweren” er echter bij. Tot deze behandelvormen behoren onder meer de vitamine E crèmes, planten extract bevattende crèmes, geluidsgolven, homeopathie en acupunctuur.

Download

Stroomdiagram Littekenbehandeling

Wat kunt u zelf doen tegen littekens ?

• Laat u bij storende littekens altijd goed informeren door deskundigen. Deze kunnen u helpen om een juiste behandelmethode te kiezen. Experimenteer dus niet met allerlei behandelingen waarvan de werking niet goed wetenschappelijk onderbouwd is.
• Verse littekens zijn nog erg gevoelig voor invloeden van buitenaf. Het is verstandig om het litteken niet bloot te stellen aan extreme temperaturen (zoals zonnebaden, zonnebanken, sauna’s en extreme kou).
• Strakke kledingstukken vermijden in geval dat deze het litteken irriteren of beschadigen
• Wees voorzichtig met krachtsporten en gymnastiekoefeningen omdat de littekenhuid nog steeds gevoelig is en gemakkelijk kan beschadigen. Bedenk ook dat de littekenhuid na 1 jaar maximaal slechts 70-80% van de oorspronkelijke trekkracht bezit.
• Verzorg het litteken regelmatig met een vochtherstellende crème. Een litteken mist een goede vochthuishouding en dient hierdoor extra aandacht te krijgen. Ook voor een vochtherstellende crème geld dat u zich moet behoeden dat u niet te veel geld uitgeeft aan een crème waarvan de wetenschappelijke achtergronden onduidelijk zijn.

Download

Nieuwsbrief “Littekens, goed behandelbaar”