Melasma

Melasma is een pigmentstoornis waarbij grillige donkerbruine vlekken ontstaan in het gezicht. In de Engelse literatuur wordt melasma ook wel “chloasma” genoemd. In lekentaal staat deze conditie ook bekend als “zwangerschapsmasker” omdat het vaak tijdens de zwangerschap wordt gezien. Melasma komt voornamelijk voor bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd en is niet besmettelijk. Zeer zeldzaam komt melasma ook voor bij mannen. In de kinderjaren komt melasma niet voor. Vrouwen met ernstige melasma kunnen zich soms zo erg voor de vlekken schamen dat ze zich onzeker voelen en soms niet meer de deur uit durven. De term melasma is afkomstig van het Griekse woord “melas” wat zwart of donker betekent.

Laserbehandeling van melasma

Voor meer informatie over laserbehandeling van melasma klik op onderstaande afbeelding

Hoe ontstaat melasma ?

Bij melasma is er sprake van een “overgevoelig” pigmentsysteem. Hierdoor maken de pigmentcellen teveel pigment aan waardoor de huid ter plaatse te donker wordt. Inmiddels zijn er een aantal factoren bekend die de pigmentaanmaak bij melasma doen toenemen. Hormonale factoren spelen waarschijnlijk de belangrijkste rol bij het ontstaan van melasma. Bij alle vrouwelijke geslachtshormonen, zoals progesteron en oestrogenen is aangetoond dat ze in staat zijn om de pigmentaanmaak te stimuleren. Melasma ontstaat dan ook regelmatige tijdens de zwangerschap. Bij sommige vrouwen verdwijnen deze vlekjes gelukkig weer spontaan na de bevalling. Sommige anticonceptie pillen kunnen ook melasma doen ontstaan of verergeren. Verder speelt ook (overmatige) blootstelling aan UV stralen een belangrijke rol. De UV stralen uit zowel de natuurlijke zon als de zonnebank kunnen beide melasma doen ontstaan. Andere factoren die in verband zijn gebracht met melasma zijn erfelijke factoren, het gebruik van bepaalde cosmetica en sommige anti-epileptische geneesmiddelen.

Al deze factoren kunnen leiden tot een verhoogde activiteit van de pigmentcellen met als gevolg een toegenomen pigment aanmaak. Doordat niet alle pigmentcellen in de huid even sterk reageren, ontstaat niet een egale maar een meer vlekkerige bruine verkleuring van de huid. Bij sommige patiënten zijn er echter geen duidelijke uitlokkende factoren aan te wijzen.

 Hoe ziet melasma eruit ?

De vlekken zijn matig tot scherp begrensd en meestal grillig van vorm. Melasma komt met name voor op het voorhoofd, de wangen, de slapen, rond de ogen en op de bovenlip. Soms zijn de vlekken ook in de hals en op de onderarmen aanwezig. Melasma aan de onderarmen wordt vaker bij vrouwen na de menopauze gezien. Hoewel melasma voornamelijk bij vrouwen voorkomt, kunnen mannen soms ook melasma krijgen. De donkere vlekjes vallen vooral op na blootstelling van de huid aan UV stralen Melasma wordt ingedeeld naar de diepte van het overmatige pigment. Er bestaat een oppervlakkige type (het pigment zit voornamelijk in de opperhuid) en een diepe type (het pigment zit voornamelijk in de lederhuid). Het is gebleken dat in de meeste gevallen het pigment zich zowel in de oppervlakkige als in de diepere lagen bevindt.

Hoe wordt melasma vastgesteld ?

De verschijnselen van melasma zijn vaak zo herkenbaar dat de (huid) arts op het oog de diagnose kan stellen. Bij twijfel wordt onder plaatselijke verdoving een stukje huid verwijderd (de huidbiopsie). Soms worden er ook allergietesten gedaan, om de mogelijkheid van een contactallergisch eczeem uit te sluiten. De laatste kan een beeld geven, met name bij de donkere huid, dat lijkt op melasma.

Wat is de behandeling van melasma ?

Omdat de oorzaak niet precies bekend is, bestaat er nog geen oorzakelijke behandeling. Behandelingen zijn symptomatisch gericht, d.w.z. gericht op het doen verdwijnen dan wel het verminderen van de bruine vlekjes in de huid. Hierbij zijn een aantal behandelvormen mogelijk. Het resultaat van deze behandelingen is afhankelijk van de diepte van het pigment. Oppervlakkig gelegen pigment kan in de regel goed behandeld worden. Het dieper gelegen pigment bij melasma is alleen met lasertherapie te verwijderen.

1. Huid blekende crèmes
Huid blekende crèmes bevatten stoffen die de aangedane huid lichter maken door de aanmaak van pigment af te remmen. Een aantal stoffen worden vaak in blekende crèmes aangetroffen:
– Hydrochinon. Dit is de meest bekende en waarschijnlijk ook de meest effectieve blekende stof. Dit middel remt de aanmaak van pigment via een enzymatische weg. De stof wordt in concentraties van 2% tot 5% in een crème voorgeschreven. De crème wordt één keer daags op de donkere vlekken ’s avonds aangebracht. Het blekende effect van hydrochinon treedt pas na 4 tot 8 weken op. Een groot nadeel van hydrochinon is dat de stof de huid flink kan irriteren. Ook kunnen mensen een contactallergische reactie op hydrochinon ontwikkelen. In beide gevallen zien we toenemende rode uitslag die gepaard gaat met jeuk en schilfering. De behandeling met hydrochinon dient dan te worden gestopt. Wanneer men toch doorgaat riskeert men op een averechts effect; de plekken kunnen juist nog donkerder worden.
– Er zijn vele andere stoffen bekend die ook de pigmentaanmaak via een enzymatische wijze afremmen. Deze stoffen zijn niet allemaal in Nederland verkrijgbaar en sommige zijn ook in commerciële preparaten verkrijgbaar. De bekendste zijn vitamine A zuur (tretinoïne), azaleïnezuur, kojic acid, ascorbine zuur (vitamine C), methimazole, mequinol, arbutin en deoxyarbutin, zoethout extract, rucinol, resveratrol, 4-hydroxyanisol en 4-n-butylresorcinol.
-Combinatie crèmes. Uit studies is gebleken dat de beste resultaten worden bereikt met een combinatie van stoffen. De bekendste combinatie is de “Kligman formule” bestaande uit hydrochinon 2-5%, tretinoïne 0.05% en een matig tot sterk werkende corticosteroïd zoals triamcinolonacetonide 0.1% of fluocinolonacetonide 0.01%.

2. “Oppervlakkige chemische peeling” met fruitzuren
Bij een oppervlakkige chemische peeling wordt een stof aangebracht op de huid die de celdeling doet versnellen. Er treedt een soort “vernieuwing” op van de opperhuid. Als gevolg hiervan zal de behandelde huid gaan afschilferen. Met de afschilfering, hoopt men dat ook het overmatige pigment wordt afgevoerd. Dit geeft dus uiteindelijk een blekend effect. Het meest effectieve zuur is glycolzuur wat toegepast wordt in concentraties van 10%-40%. Vanwege de geringe molecuulgrootte wordt dit zuur makkelijk door de verschillende lagen van de opperhuid opgenomen, waar het zijn werking uitoefent.

3. Tabletten tegen melasma
Momenteel zijn er nog geen tabletten geregistreerd voor de behandeling van melasma. Wel zijn er al enkele interessante middelen bestudeerd zoals transexamide zuur en glutathion.

Lees hier meer over tranexaminezuur tegen melasma.

4. Laser- en licht apparaten
Er zijn een aantal lasers geprobeerd tegen melasma, waaronder de Ruby laser (694 nm), Alexandrite laser (755 nm) en de Nd:YAG laser (1064 nm). Deze lasers hebben gemeen dat ze specifiek het overmatig pigment in de huid kunnen aanpakken. Helaas is gebleken dat de laser slechts in een klein aantal gevallen voldoende vermindering geeft van de vlekken. In de meeste gevallen valt het resultaat tegen; na een aanvankelijke verbleking kunnen de vlekjes weer terugkomen. Soms worden de plekken juist donkerder na de laserbehandeling. Uit een aantal studies is gebleken dat behandeling met de Q switched Nd:YAG laser wellicht de meeste kans op succes biedt, zeker bij mensen met een getinte huid, zoals een aziatische huid. Ook is behandeling met IPL apparaten (intense pulsed light) succesvol gebleken bij een selecte groep patiënten. Doch ook met IPL is voorzichtigheid geboden.

5. Picolasers
Steeds meer wordt melasma behandeld met de nieuwe generatie “picolasers”. De pulsduur van de laserstralen (= inwerking van de laser in de huid) is hierbij zo ultrakort, dat er zo weinig mogelijk warmteontwikkeling is in de huid. Hierdoor zijn deze lasers veiliger voor de behandeling van melasma, met name bij mensen met een donkere huidtype.

Lees hier meer over de picolaser behandeling bij melasma

6. Multilevel behandeling van melasma
Steeds meer is bekend dat we melasma niet met één soort behandelvorm moeten behandeling , dus met behulp van niet alleen een creme of een laser. Bij melasma ligt het overmatig pigment immers op meerdere niveaus in de huid, oppervlakkig en diep. Behalve het enzymatische afremmen van het pigment moeten we ook het reeds gevormde pigment ook verminderen. Dit staat bekend onder de “multilevel approach” van melasma.

Lees hier meer over de multilevel behandeling van melasma

Wat kunt u zelf doen als u melasma heeft ?

1. Zonbescherming
Er wordt geadviseerd om bij blootsteling aan UV-stralen altijd een zonnebrandmiddel te gebruiken met een hoge beschermingsfactor (factor 50+). Het middel dient op het hele gezicht (en eventueel de hals) te worden aangebracht, dus ook op plekken waar zich geen melasma bevindt. Het middel moet bij een zonnige dag regelmatig, ieder uur worden aangebracht. Dit is extra van belang tussen 11 uur ’s ochtends en 2 uur’s middags, omdat dan de zonkracht het hoogst is. Zonnebanken wordt ten zeerste afgeraden. Veel patiënten vertellen dat de vlekjes in de wintermaanden vanzelf minder opvallend worden, doordat er in deze periode minder zon is. Tijdens een wintersportvakantie is het gebruik van een zonnebrandmiddel ook van belang omdat op grote hoogtes de zonkracht sterker kan zijn.

Advies: Indien u melasma heeft dient u het beste een zonnebrandmiddel te gebruiken met minerale UV filter.

Lees meer over minerale UV filters via deze link

2. Stoppen met verdachte geneesmiddelen 
Wanneer er een waarschijnlijk verband bestaat tussen de melasma en sommige geneesmiddelen, kan men overwegen om met deze middelen te stoppen of over te stappen naar een alternatief middel. Dit moet altijd in overleg gaan met uw behandelend arts. Er zijn echter nog geen goede studies uitgevoerd die de invloed van het stoppen van deze middelen op de ernst van de melasma bestudeerd hebben. Het stoppen van de anticonceptie pil of veranderen naar een andere pilsoort heeft in de regel geen effect op de ernst van de vlekken.

3. Camouflagetherapie
Omdat bij huidige behandelingen het soms lang kan duren (4-8 weken) voordat er een duidelijk blekend effect te zien is, willen vele patiënten make-up gebruiken om in de tussentijd de vlekken minder opvallend te maken. Dit is met name van belang gedurende de dag, op werk of gedurende “openbare” gelegenheden, zoals feestjes en recepties. Doordat er veel van dit soort make-up op de markt is, is het vaak moeilijk een middel te kiezen die het best bij u past. Ook is het van belang dat deze middelen op de juiste manier op de huid wordt aangebracht. De huidtherapeute kan u hierbij helpen. Zij kan u adviseren welke middelen u wel of niet kunt gebruiken. Ook zal zij u de camouflage therapie voordoen, opdat u het zelf op de juiste wijze thuis kan aanbrengen. Door een speciaal dekkende crème aan te brengen kunnen storende plekken nagenoeg onzichtbaar gemaakt worden. Dit blijkt een goede uitwerking te hebben op het zelfvertrouwen van de patiënt.

Wat moet ik doen als ik melasma krijg terwijl ik zwanger ben ?

Zoals bekend kan onder invloed van zwangerschapshormonen melasma inderdaad ontstaan tijdens de zwangerschap. Gelukkig verdwijnen deze ontsierende vlekken bij de meeste vrouwen vanzelf weer na de bevalling. U hoeft de pigmentvlekken dus niet meteen actief te behandelen. Bleekcrèmes die de middelen hydrochinon en vitamine A zuur zijn bovendien niet toegestaan tijdens zwangerschap omdat ze de ongeboren vrucht kunnen beschadigen. Fruitzuurpeelings bij de huidtherapeute zijn echter wel toegestaan. Gedurende de rest van de zwangerschap dient u in ten minste overdag iedere dag, een zonnebrandmiddel te gebruiken met een hoge factor (spf 50 +).

Gaat melasma vanzelf over ?

Doordat huidige behandelingen symptomatisch gericht zijn, kunnen de vlekjes altijd terugkeren, ook al zijn ze in eerste instantie verdwenen. Dit geldt voor alle genoemde behandelvormen. De rest van uw leven zult u rekening moeten houden met factoren die de pigmentaanmaak kunnen stimuleren, met name zonlicht. Hoewel goede studies hierover ontbreken lijkt het erop dat bij sommige vrouwen de melasma na de menopauze vanzelf minder wordt.