Combinatie immunotherapie succesvol bij het uitgezaaid melanoom

 Nieuw hoop voor patiënten met dodelijke vorm van huidkanker

Het melanoom is de meest agressieve vorm van huidkanker die wij kennen. Het melanoom heeft de potentie om uit te zaaien naar de lymfeklieren, het bloed en de inwendige organen. Jaarlijks zorgt het uitgezaaide vorm van melanoom voor ongeveer 800 doden in Nederland.

Wanneer het melanoom eenmaal is uitgezaaid is de kans op overleving zeer klein geworden. Daarom worden er op dit moment op verschillende centra in de wereld onderzoek gedaan naar nieuwe, effectieve middelen die de kankercellen kunnen bestrijden wanneer ze uitgezaaid zijn. Veel hoop wordt gevestigd op de zogenaamde doelgerichte therapievormen. Doelgerichte therapie is een behandeling met medicijnen die kankercellen doden of de deling van kankercellen remmen. Deze medicijnen verspreiden zich via het bloed door uw lichaam. Ze kunnen op bijna alle plaatsen kankercellen bereiken. Doelgerichte therapie beschadigt gezonde cellen minder dan bijvoorbeeld chemotherapie. Een ander woord voor doelgerichte therapie is targeted therapy. Een vorm van targeted therapy is de immunotherapie. Bij immunotherapie wordt een medicijn toegediend die een afweerreactie tegen de melanoomcellen kan stimuleren. Een combinatie van twee van deze medicijnen stopt bij veel patiënten met uitgezaaide agressieve huidkanker de ontwikkeling van hun ziekte bijna een jaar. Dat blijkt uit een internationaal onderzoek dat gepresenteerd is op een groot kankercongres in de Verenigde Staten en dat gepubliceerd is in het vaktijdschrift New England Journal of Medicine (31 mei 2015).

Bij het onderzoek werden 945 patiënten behandeld in 137 ziekenhuizen in Australië, Europa, Israël, Nieuw-Zeeland en Noord-Amerika. Ook professor John Haanen van het Antoni van Leeuwenhoek in Amsterdam en het LUMC heeft meegeholpen aan het onderzoek. Twee middelen werden daarbij bestudeerd, ipilimumab en nivolumab. Ipilumumab is een eiwit die via stimulatie van T cellen (= dit is een type witte bloedcellen in ons lichaam) de kankercellen aanvalt en nivolumab is een zogenaamde anti PD-1 remmer. PD-1 is een remmende receptor op T-cellen. Tumorcellen gebruiken deze PD-1 receptor om de activiteit van T-cellen te remmen. Hierdoor kunnen de T-cellen de tumorcellen niet herkennen. Door dus deze remming op te heffen kunnen de T cellen de melanoomcellen weer herkennen en bestrijden.

De patiënten die aan het onderzoek deelnamen hadden allemaal een nog niet eerder behandeld vergevorderd melanoom. De 945 patiënten werden in drie groepen verdeeld. Die kregen een behandeling met ipilimumab die al enige tijd gegeven wordt, het nieuwe middel nivolumab of een combinatie van beide middelen. De combinatie van ipilimumab met nivolumab stopte bij 58 procent van de patiënten de ontwikkeling van het melanoom bijna 12 maanden. Nivolumab alleen deed dat voor bijna 7 maanden, ipilimumab alleen voor bijna 3 maanden. Serieuze bijwerkingen traden op bij 16.3% van de patiënten in de nivolumab groep, 55% in de nivolumab-plus-ipilimumab groep, en bij 27.3% van de patiënten in de ipilimumab groep. Met name ontstekingen aan dikke darm en aan de schildklier werden vaak gemeld. Deze waren echter goed te behandelen met andere geneesmiddelen.

De resultaten van dit onderzoek bewijst dat immunotherapie de behandeling van de toekomst zal worden. Niet alleen bij het melanoom, maar ook patiënten met uitgezaaide vormen van longkanker, blaaskanker en hoofd- en halskanker hebben baat bij immunotherapie. Vooral kankers waarbij de schade aan het DNA groot is, zijn gevoelig voor immunotherapie. Bij melanomen hebben huidcellen immers veel DNA-schade door de zon. Bij long- en blaaskanker zorgt roken voor veel DNA-schade.

Immunotherapie tegen uitgezaaid melanoom wordt op dit moment nog alleen in gespecialiseerde centra gegeven, zoals het Antonie van Leeuwenhoek ziekenhuis in Amsterdam.

Heeft u een verdachte moedervlek ?  Laat deze tijdig aan uw dermatoloog zien !

Bron

Larkin J, Chiarion-Sileni V, Gonzalez R et al. Combined Nivolumab and Ipilimumab or Monotherapy in Untreated Melanoma. N Engl J Med. 2015 May 31. [Epub ahead of print]

Verwante pagina’s

Melanoom
Moedervlekken
Zelfonderzoek tegen het melanoom