Rosacea

Rosacea is een veel voorkomende chronische, niet besmettelijke huidaandoening in het gezicht gekenmerkt door felrode verkleuringen met name van de wangen en de neus. Rosacea betekent letterlijk “rood als een roos”. De aandoening kan lijken op acne, de bekende jeugdpuistjes. De soms nog gebruikte medische term “acne rosacea” is wat verwarrend omdat rosacea niets met acne te maken heeft. Rosacea komt op latere leeftijd voor dan jeugdpuistjes, meestal tussen de 30ste en 50ste jaar en met name dan bij vrouwen.

Hoe ontstaat rosacea ?

De oorzaak van rosacea is niet bekend. Er bestaan vele theorieën over de ontstaanswijze. Een theorie zegt dat de bloedvaatjes in het gelaat abnormaal verwijd zijn door een toegenomen bloedstroom van de gezichtshuid en/of door een veranderde reactiepatroon van de bloedvaatjes op prikkels van binnenuit en van buitenaf. Hierdoor ontstaat er een stilstand van het bloed wat een ontstekingsreactie uitlokt met als gevolg roodheid, zwelling, bultjes en puskopjes. Ook zou als gevolg van het veranderde huidmilieu, één van de microbewoners van onze huid de “Demodex”-mijten, die normaal geen problemen geven, plotseling in grote aantallen aanwezig zijn en zodanig de ontstekingsreactie verergeren dan wel in stand houden. Bij een reeds bestaande rosacea zijn een aantal factoren bekend die de afwijking via nog onbekende wijze kan doen verergeren. De belangrijkste hiervan zijn:

1. VOEDINGSMIDDELEN EN ALCOHOL
Alcohol heeft als effect verwijding van de oppervlakkige bloedvaatjes in de huid. Voedingsmiddelen, die sterk gekruid of erg warm zijn (warme soepen), hebben dat effect ook. Het zijn echter geen oorzaken van rosacea. Mensen met een rode neus worden vaak aangezien als alcoholist. Men spreekt ook wel van “drank-neus” of “whisky nose” wat begrijpelijkerwijs niet door de patiënt wordt gewaardeerd. Ze schamen zich vaak over hun uiterlijk.
2. GENEESMIDDELEN
– Vaatverwijdende middelen kunnen een bestaande rosacea doen verergeren. Deze geneesmiddelen worden vooral gegeven aan oudere mensen met vernauwing van bloedvaten.
– Het uitwendig gebruik van corticosteroïd-bevattende preparaten (bijv. hydrocortison of triamcinolon) maakt rosacea erger. Vreemd genoeg treedt er in eerste instantie een vermindering op van de roodheid. Bij stoppen van het middel, keert de roodheid echter in ernstiger mate terug. De patiënt begint weer te smeren, wat natuurlijk weer verbetert. Na stoppen begint echter weer hetzelfde verhaal totdat de vaatverwijdingen in het gelaat uitgebreidere vormen gaat aannemen. Er ontstaat dus een soort verslaving op zonder dat de huid verbetert. Ook kan er na langdurig gebruik van corticosteroïden een huidafwijking ontstaan wat weer lijkt op acne, de zogenaamde “steroid-acne “.
3. TEMPERATUUR EN KLIMAAT
Rosacea is vaak het ergst in de winter. Bij veel patiënten treedt verbetering op in de zomer, maar bij anderen worden onder invloed van de zon de huidafwijkingen juist slechter. Waarschijnlijk is de overgang van kou naar warmte, waardoor de bloedvaatjes van de huid wijder worden, de reden van het erger worden van rosacea. Ook wordt rosacea erger wanneer de patiënt uit een warme douche komt.
4. OVERGEVOELIGHEID
Veel patiënten merken op dat de aandoening verergert tijdens het gebruik van vele soorten crèmes, reinigingslotions, shampoos en dergelijke. De huid lijkt als het ware niets te verdragen. Dat is een gevolg van het ontstekingsproces van de huid. Daardoor voelt de huid pijnlijk en branderig aan. Dit wordt veroorzaakt door irritatie door de genoemde stoffen.
5. STRESS
Psychische factoren: mensen met rode wangen en een opvallende neus voelen zich onzeker. Daardoor neigen patiënten met rosacea zich te onttrekken aan contacten met hen onbekende personen. In ernstige gevallen leidt dat tot depressieve stemmingen. De psychische problemen van patiënten met rosacea zijn een gevolg en niet de oorzaak van de huidproblemen.
6. HORMONEN
Tijdens de menopauze merken sommige vrouwen een vereregering van hun klachten. Mogelijk hangt dit samen met “opvliegers”.

Hebben patiënten met rosacea meer kans op hart-en vaatziekten?

Recente studies laten zien dat patiënten met rosacea een verhoogd risico hebben op het krijgen van hart-en vaatziekten. Migraïne, hoge bloeddruk, aderverkalking en hartinfarct worden vaak genoemd als aandoeningen die vaak voorkomen bij rosacea. Alle patiënten met rosacea worden daarom geadviseerd om in beweging te blijven en goed op hun bloeddruk en gewicht te letten. Houd uw conditie dus op peil!

Hoe ziet rosacea eruit ?

Men ziet roodheid (rozerood, soms wat paarsrood) van de wangen, doorlopend over de neusrug en neuspunt, het midden van het voorhoofd en de kin. Daarbij zijn er rode uitgezette oppervlakkige vertakte bloedvaatjes te zien (zgn. “teleangiëctasieën”). Bij ernstige vormen zien we ook rode bultje en rode gelige puistjes op de genoemde plaatsen. Kenmerkend is dat er geen mee-eters (comedonen) worden gezien, zoals dat bij acne het geval is. Ook is er geen sprake van schilfering zoals dat bij seborrhoïsch eczeem wordt gezien. Zwelling (oedeem) van het gelaat kan in lichte mate voorkomen als er veel bultjes en puistjes zijn. Behalve de kosmetisch storende afwijkingen klaagt de patiënt ook wel eens over branderigheid in de plekken.

Rosacea van de neus

Rosacea kan ook alleen op de neus voorkomen zonder andere afwijkingen elders in het gelaat. De neus is dan rood en gezwollen en er kunnen puskopjes op zitten. Er wordt dan ook wel gesproken over een “drankneus”.

Rosacea van de ogen

Rosacea tast ook regelmatig de ogen aan en wordt vaak niet als zodanig herkend. Lees onder bij complicaties voor de symptomen hiervan.

COMPLICATIES BIJ ROSACEA
1. Rhinophyma. Bij gevallen is de ontstekingsreactie en het oedeem (zwelling) zodanig dat de neus gaat vervormen. Er ontstaat een bloemkoolachtig aspect. We spreken dan van een bloemkoolneus, of “rhinophyma”. Rhinophyma wordt vooral bij oudere mannen gezien. Het heeft niets met overmatig drankgebruik te maken.
2. Oogafwijkingen. Oogafwijkingen komen bij ruim 50% van alle patiënten voor. In de meeste gevallen wordt u met deze oogklachten ook naar de oogarts doorverwezen. Meestal betreft het vrij onschuldige ontstekingen van de ooglidranden of bultjes in de huid van de oogleden. Soms gaat het om ontstekingen van het hoornvlies. De ogen zijn daarbij pijnlijk, tranen gemakkelijk en er is sprake van lichtschuwheid. Dit wordt “ rosacea-keratitis” genoemd. Als dat niet tijdig herkend en behandeld wordt, kunnen er littekens op het hoornvlies ontstaan waardoor men slechter gaat zien.

Hoe wordt de diagnose gesteld van rosacea ?

Meestal is het beeld zo duidelijk dat de er geen aanvullend onderzoek nodig is om de diagnose te stellen. Er bestaan echter een aantal huidafwijkingen die sterk op rosacea kunnen lijken, maar met een andere oorzaak en daardoor een andere behandelaanpak. Soms kan het dus nodig zijn dat uw huidarts een huidbiopsie bij u moet doen om wat meer zekerheid te hebben over de diagnose. De alom bekende “couperose” wordt niet beschouwd als rosacea; hierbij zien we alleen rode uitgezette vaatjes op de wangen en het voorhoofd. Blozen is ook geen uiting van rosacea.

Wat is de behandeling van rosacea ?

A. De eerste keus behandeling bij uitgebreide rosacea (met veel puskoppen, rode bultjes en roodheid, zwelling) is een combinatiebehandeling tablettenkuur met een uitwendige zalf.
I. INWENDIGE BEHANDELING
a. De meest voorgeschreven tabletten zijn antibiotica. Deze middelen dienen vrij lang te worden gebruikt zo’n 2 tot 6 maanden, afhankelijk van de mate van verbetering. Uw huidarts kan kiezen uit minocycline, tetracycline, doxycycline of claritromycine. Deze antibiotica werken goed bij rosacea doordat ze ook ontstekingsremmende effecten hebben. Ook eventuele oogklachten kunnen verbeteren tijdens de antibiotica kuur.
b. Het antibioticum doxycycline in een lage dosering, 40 mg (merknaam Efracea®) is ook beschikbaar. De unieke formulering van dit antibioticum zorgt dat het alleen ontstekingsremmend werkt. Het is daardoor niet geschikt om infecties mee te behandelen. Dit middel werkt vooral goed tegen de puistjes en rode bulten die men bij de meeste vormen van rosacea ziet.
c. Isotretinoïne (merknaam Roaccutane®) is een van vitamine-A-zuur afgeleid middel. Dit middel wordt alleen voorgeschreven wanneer de antibiotica niet helpen. Het geeft vrij veel en soms ernstige bijwerkingen en mag niet gegeven worden in de zwangerschap of aan vrouwen, die zwanger kunnen worden en geen betrouwbare anticonceptiemaatregelen genomen hebben.
II. UITWENDIGE BEHANDELING
Alle hieronder genoemde middelen dienen tweemaal daags dun te worden aangebracht op de huidafwijkingen
a. Metronidazolcrème of gel (bijv. Rozex® of Metronidazol®).
b. Antibiotica zoals clindamycine of erythromycine als lotion in een depflacon. Als de ergste voorbij is dient deze uitwendige middelen toch door te gebruiken om een opvlamming te voorkomen. Bij de mildere vormen hoeft men niet altijd een tablettenkuur in te nemen.
c. Mirvaso® gel wordt gebruikt om de roodheid en blozen van het gezicht bij rosacea te behandelen. Dit middel bevat als werkzame stof brimonidine, die in staat is om de bloedvaatjes in de huid tijdelijk te vernauwen. Hierdoor neemt de roodheid af. Het effect kan al binnen 30 minuten optreden. Mirvaso® is uitsluitend op recept verkrijgbaar maar wordt niet vergoed.
d. Soolantra® 1% crème. Deze crème bevat 1% ivermectine en remt zowel de ontstekingen als de infectie door de Demodex mijten. Het middel wordt eenmaal daags op de plekken aangebracht.

B. Indien de huidafwijkingen zich in een rustige fase bevinden, maar nog steeds vertakte uitgezette bloedvaatjes te zien zijn kunnen deze met de volgende methoden worden verwijderd
1. Laser therapie. De pulsed dye laser (V beam) is in staat om de ontsierende vaatjes weg te werken. De behandeling wordt meestal niet vergoed; niet alle ziekenhuizen beschikken over een dergelijke laser.
2. Coagulatie (dichtbranden) Een wat oudere methode, maar in sommige gevallen net zo effectief als lasertherapie. Er wordt hierbij gebruik gemaakt van een fijn elektrisch naaldje waarmee de vaatjes dicht gebrand worden. Dat is wat gevoelig maar verdoving is meestal niet nodig.

C. De behandeling van rhinophyma Rhinophyma zal niet reageren op inwendige of uitwendige behandelvormen. Goede resultaten worden geboekt met de gefractioneerde CO2 laser. De behandeling wordt meestal niet vergoed; niet alle ziekenhuizen beschikken over een dergelijke laser. Soms zijn de afwijkingen zo uitgebreid dat een verwijzing naar een plastische chirurg nodig is. Andere behandelmethodes tegen rhinophyma zijn coagulatie (dichtbranden) en dermabrasie (vlakschrapen).

Wat kunt u zelf aan rosacea doen ?

• Bij de lichte vormen van rosacea is te veel doen nadeliger dan niets doen. Zo min mogelijk dus de huid irriteren. Niet allerlei huismiddeltjes gebruiken. Een beauty behandeling kan soms juist nadelig werken, zeker bij de mildere vormen van rosacea.
• Een milde dag- of nachtcrème is vaak voldoende. Stoombadjes of natte omslagen met lauwwarm water worden als aangenaam ervaren.
• Camouflage is niet verboden, maar pas op met te stevig boenen van de huid bij het verwijderen van de make-up.
• Vermijd irritatie van de huid zoals felle koude, gure wind, overmatig zonnen, rokerige ruimtes.
• Vermijd middelen, die vaatverwijding veroorzaken zoals sterke kruiden en alcohol. Warme eten ( bijv. soep) eerst wat laten afkoelen vóór inname.
• Gebruik nooit sterk werkende corticosteroïd-crèmes of -zalven in het gelaat.

Komt rosacea vaak terug ?

Patiënten zullen over het algemeen goed reageren op de hierboven gemelde behandelvormen. Rosacea heeft echter de neiging om terug te keren, vooral door de genoemde uitlokkende factoren. Gelukkig zal de aandoening bij de meesten in de loop der jaren spontaan in ernst afnemen.