Psoriasis dieet

Het bewijs dat voeding een grote rol speelt bij het ontstaan van psoriasis en bij het beïnvloeden van de werking van medicijnen, stapelt zich op. Bij onderzoeken naar het effect van voeding blijft het altijd de vraag of het effect komt doordat iemand kilo’s is kwijtgeraakt, of doordat iemand andere dingen is gaan eten. Desalniettemin blijkt ook uit studies naar voeding en psoriasis dat het van belang is dat je weet wat je eet.

Wat is psoriasis ?

Psoriasis is een veelvoorkomende chronische ontstekingsziekte van de huid. Zowel omgevingsfactoren als erfelijke factoren spelen een rol bij het ontstaan van psoriasis. De ziekte is niet besmettelijk. Psoriasis ontstaat meestal tussen het twintigste en veertigste levensjaar en komt evenveel voor bij vrouwen als bij mannen. Wereldwijd hebben tussen de 2 en 4 procent van de mensen psoriasis. Studies uit westerse landen melden zelfs percentages van gemiddeld 4,6%. Uit eerdere onderzoeken is gebleken dat psoriasis vaak samen voorkomt met obesitas en het metabool syndroom (een verzamelnaam voor een combinatie van vier regelmatig voorkomende aandoeningen: een hoge bloeddruk, suikerziekte, verhoogd cholesterol en overgewicht). Mede daardoor hebben psoriasispatiënten een hoger risico op hart- en vaatziekten. Twee derde van de patiënten heeft een milde vorm van de ziekte, waarbij minder dan 3% van het lichaamsoppervlak is aangedaan. De overige patiënten hebben een ernstiger vorm. Het risico dat psoriasispatiënten lopen op onder andere hart- en vaatziekten stijgt hand in hand met de ernst van de psoriasis. Meer en meer onderzoek legt de negatieve invloed van psoriasis op de kwaliteit van leven bloot. Psoriasis gaat ten koste van arbeidsproductiviteit, geeft lichamelijke ongemakken en kan een belemmering zijn in het sociale verkeer. Daarom wordt aandacht voor omgevingsfactoren (voeding, lichamelijke activiteit) in steeds grotere mate erkend als een belangrijk onderdeel van de behandeling.

Aanvullen die bouwstoffen!

Patiënten met ernstige psoriasis hebben een grotere kans op een tekort aan voedingsstoffen dat ontstaat door een versneld verlies van voedingsstoffen door hyperproliferatie (het snel groeien, en daardoor schilferen, van huidcellen) van de opperhuid. Uit studies zijn positieve resultaten naar voren gekomen van verschillende diëten, waaronder een vegetarisch dieet, dieetprogramma’s op basis van maaltijdshakes, een glutenvrij dieet en een koolhydraatvrij dieet. De huid van patiënten verbeterde ook bij het volgen van een vastendieet of een dieet waarin veel vette vis werd gegeten. De gedachte hierachter is dat de goede vetten in vis mogelijk een ontstekingsremmende werking hebben. Sommige psoriasispatiënten zijn glutenintolerant en zouden misschien baat kunnen hebben bij een glutenvrij dieet.

Vitamines, vezels en vetten

Er wordt aangenomen dat sommige vitamines (A, E en C) en mineralen (ijzer, koper, mangaan, zink en selenium) anti-oxidatieve eigenschappen bezitten, waardoor oxidatieve stress afneemt en de aanmaak van vrije zuurstofradicalen wordt afgeremd. Oxidatieve stress is een situatie waarbij de cellen van het lichaam tijdens stofwisseling te veel reactieve zuurstofverbindingen (ook wel zuurstofradicalen genoemd) maken. Deze reactieve zuurstofverbindingen kunnen alle delen van een cel beschadigen. Anti-oxidanten bieden daar bescherming tegen.

Ook vezels spelen een belangrijke rol bij het ontstekingsproces. Ze helpen niet alleen bij het regelen van de bloedsuikerspiegel en het cholesterolgehalte van het bloed, maar verminderen tevens de oxidatieve stress die ontstaat bij het eten van snelle koolhydraten. Tot slot wordt ook het aanvullen van het vitamine D-gehalte gezien als een belangrijke behandeling bij psoriasis, omdat vitamine D betrokken is bij de groei en uitrijping van keratinocyten (de huidcellen waaruit de opperhuid is opgebouwd).

Enkelvoudig onverzadigde vetzuren worden beschouwd als gezonde vetten, in tegenstelling tot verzadigde vetzuren. Extra vergine olijfolie is het meest geconsumeerde product dat rijk is aan enkelvoudig onverzadigde vetzuren. Van oorsprong worden de gunstige effecten van olijfolie toegeschreven aan de vele onverzadigde vetten, omdat deze lichaamscellen beschermen tegen schade.

Een mediterraan dieet: lekker eten, dus makkelijker vol te houden

Een dieet waarin alle eerder genoemde gunstige voedingsstoffen samenkomen is een mediterraan dieet. Het traditionele mediterrane dieet is een gezond dieet dat gekenmerkt wordt door een overvloed aan groenten en granen, salades, peulvruchten, brood, pasta, fruit en noten. De belangrijkste bron van vetten in het dieet is extra vergine olijfolie. Vis, gevogelte, zuivelproducten en eieren zorgen voor variatie. Een glaasje wijn bij de maaltijd mag. Dierlijke vetten, zoals in boter, room en reuzel komen niet in het dieet voor. Een mediterraan dieet is geassocieerd met een lager risico op stofwisselingsziekten (zoals suikerziekte), hart- en vaatziekten, kanker en chronische ontstekingsziekten.

Het knelpunt van ieder dieet: hoe houd je het in hemelsnaam vol? Gelukkig weten die Zuid-Europeanen wel wat lekker is. Daardoor is het dieet makkelijker lang vol te houden en dat is nodig om resultaten te bereiken. Recente studies hebben aangetoond dat het langdurig volhouden van een gezond dieet het risico op chronische ontstekingen doet dalen. Uit onderzoek blijkt dat diëten gebaseerd op fruit en groenten geassocieerd waren met lage ontstekingswaarden in het bloed, zoals onder meer een laag CRP (C-reactief proteïne, een eiwit dat verhoogd raakt bij acute ontsteking). Waarom is een mediterraan dieet nou zo goed voor de gezondheid? Men denkt dat het komt doordat de verschillende gunstige voedingsstoffen, zoals antioxidanten en polyfenolen, in ruime mate voorkomen in plantaardige producten, fruit en rode wijn. Aan deze gunstige voedingsstoffen worden ontstekingsremmende en anti-oxidatieve eigenschappen toegekend. Het verband tussen het volgen van een mediterraan dieet en het minder voorkomen van chronische ontstekingsziekten wordt door meerdere studies ondersteund.

Rol van overgewicht bij psoriasis

Obesitas lijkt een belangrijke risicofactor voor het krijgen van psoriasis. Obesitas wordt beschouwd als een aandoening waarbij sprake is van een chronische lichte ontsteking. Vetweefsel is een actief hormoonproducerend orgaan. Het eist een hoofdrol op bij ontstekingen en de bloedstolling, maar ook bij de verwerking van vetten en suikers en mechanismen die onder invloed staan van insuline. Speciale cellen van het afweersysteem, zogeheten macrofagen, houden de ontsteking in het vetweefsel op gang. Geactiveerde macrofagen stimuleren vetcellen tot het uitscheiden van ontstekingsenzymen. Vetweefsel, vooral visceraal vetweefsel, scheidt vervolgens stoffen uit die bekend staan als adipocytokines of adipokines.

De vetfabriek

Het vetweefsel gedraagt zich als een fabriek die verschillende stoffen maakt, waarvan de adipokines de belangrijkste zijn. De rol van verschillende adipokines bij psoriasis wordt intensief onderzocht. Een voorbeeld van zo’n adipokine is een stofje dat leptine heet. Leptine is nauw betrokken bij de regulatie van het hongergevoel. Naast het reguleren van hoe veel je eet, is leptine belangrijk bij de gevolgen van overgewicht, zoals atherosclerose (het dichtslibben van bloedvaten). Studies hebben aangetoond dat psoriasispatiënten hogere leptinewaarden hebben dan gezonde controlepatiënten. In die studies wordt aangetoond dat psoriasis een onafhankelijke risicofactor is voor hyperleptinaemie (een hoge leptinewaarde in het bloed).

De bloedwaarden voor een ander adipokine, genaamd adiponectine, zijn bij psoriasispatiënten juist verlaagd. Adiponectine is een stof met ontstekingsremmende eigenschappen. De bloedwaarde van adiponectine is omgekeerd evenredig met de ernst van de psoriasis en de waarde van tumornecrosefactor-alfa (TNF-α). Dit betekent dat een lage bloedwaarde van adiponectine gepaard gaat met ernstiger psoriasis en hogere TNF-α-waarden en andersom. TNF-α vormt een belangrijke schakel tussen obesitas en insulineresistentie (het begin van ouderdomssuikerziekte). In het vetweefsel van obese dieren en mensen is TNF-α in overvloed aanwezig. In de huid en gewrichten van psoriasispatiënten of patiënten met artritis psoriatica (gewrichtsontstekingen bij psoriasis) wordt veel TNF-α aangemaakt. Dat leidt tot versnelde groei van huidcellen en/of schade aan gewrichten. Daarom worden bij psoriasis soms medicijnen voorgeschreven die TNF- α remmen. Uit onderzoek blijkt dat het blokkeren van TNF-α de ontstekingscyclus bij psoriasis kan doorbreken, maar bij obese patiënten met ouderdomssuikerziekte (diabetes mellitus type 2) leidde het blokkeren van TNF-α niet tot een betere insulinegevoeligheid.

Schaamte

Psoriasis lijkt in verband te staan met een zittende leefstijl. Uit grote onderzoeken blijkt dat psoriasispatiënten terughoudend zijn op het gebied van lichamelijke activiteiten waarbij hun huid zichtbaar wordt voor buitenstaanders. Naast andere factoren kan gedrag ook een verklaring zijn voor het verband tussen obesitas en psoriasis.

Body mass index: wordt er te zwaar getild aan de BMI?

In de meeste studies wordt de body mass index (BMI) gebruikt als maat voor obesitas. Om iemands BMI uit te rekenen, moet je het gewicht in kilogrammen delen door het kwadraat van de lengte in meters. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) deelt de BMI van volwassenen als volgt in: een BMI tussen de 18.5 kg/m2 en 24.9 kg/m2 is normaal, bij een waarde van 25.0 kg/m2 tot 29.9 kg/m2 is er sprake van overgewicht en een BMI boven de 30.0 kg/m2 geldt als afkapwaarde om te kunnen spreken van obesitas. De BMI is vooral een maat voor gewicht, maar maakt geen onderscheid tussen gewicht van vet, spieren of botten. De BMI zegt dus niets over de verdeling van het lichaamsvet. Waar je vet zit is van belang, omdat vooral het zogenaamde viscerale vet (vet rondom de organen) een sterkere relatie met het risico op hart- en vaatziekten blijkt te hebben, dan de totale vetmassa. Het toevoegen van de tailleomtrek als maat voor vetverdeling wordt daarom aanbevolen.

Een alternatief is bio-elektrische impedantie analyse (BIA). BIA is een relatief eenvoudige, snelle en niet-invasieve meetmethode, die redelijk betrouwbare metingen van de lichaamssamenstelling oplevert. Ook BIA is echter geen directe maat voor de lichaamssamenstelling en de nauwkeurigheid van de meting kan worden gehinderd door de verdeling van het lichaamswater. Een nuttige meting die tijdens BIA wordt gedaan is de fasehoek (phase angle). De fasehoek vertelt meer over de mate van celschade en over de hoeveelheid vetvrije massa. Hoe hoger de fasehoek, hoe beter. Een hoge fasehoek betekent namelijk dat cellen intact zijn en dat er veel vetvrije massa is. In een recent onderzoek werd de relatie tussen de fasehoek en psoriasis beschreven. Psoriasispatiënten hadden een lagere fasehoek dan gezonde controleproefpersonen en dit verschil gold voor zowel mannen als vrouwen. Patiënten met een lagere fasehoek hadden een ernstiger psoriasisbeeld, hogere ontstekingswaarden in hun bloed en een lagere kwaliteit van leven. De resultaten waren onafhankelijk van de BMI.

Impact van obesitas op de behandeling van psoriasis

Obesitas speelt een belangrijke rol bij de behandeling van psoriasis. Obesitas zorgt voor een slechtere reactie op systemische behandelingen en behandeling met biologicals. Dit heeft zeer waarschijnlijk te maken met farmacokinetische factoren (wat het lichaam doet met een medicijn). Bij mensen met overgewicht moet het medicijn zich over meer lichaamsweefsel verdelen. Het effect van obesitas lijkt daardoor het grootst bij medicijnen die in een vaste dosering worden voorgeschreven, en minder bij medicatie die wordt aangepast op geleide van het gewicht van de patiënt. Biologicals waarvan de dosering niet wordt aangepast op het gewicht, zoals etanercept en adalimumab, kunnen daardoor minder effectief zijn. Bij andere biologicals zoals infliximab en ustekinumab, waarvan de dosis afhangt van het gewicht, moeten de extra kosten van de behandeling worden meegewogen. Wanneer iemand van plan is om serieus af te vallen, moet er rekening mee worden gehouden dat niet alleen de werking van het medicijn beter kan worden, maar dat de kans op het ontstaan van bijwerkingen ook toeneemt.

Dunner = direct resultaat

De hoeksteen van de behandeling van obesitas is het managen van het gewicht door te zorgen voor een gezond dieet en voldoende lichaamsbeweging. Kortgeleden liet onderzoek zien dat door gewichtsverlies het effect van biologicals toenam bij psoriasispatiënten met obesitas die gedurende 8 weken een dieet volgden (≤1000 kcal per dag). Een andere studie rapporteerde dat de ziekte bij bijna 40% van de 33 patiënten met zeer ernstig overgewicht en psoriasis verbeterde na bariatrische chirurgie (een operatie om te helpen afvallen, zoals bijvoorbeeld een maagverkleining). Hoe meer gewichtsverlies na de operatie, des te meer verbetering van de psoriasis. Leefstijladviezen zijn dus van groot belang. Met name gewichtsverlies lijkt het effect van medicijnen bij psoriasis te kunnen verbeteren.

Vette vissoorten zoals zalm horen bij een gezond psoriasis-dieet

Hét Psoriasis-dieet

Voedingsdeskundigen pleiten voor het verstrekken van voedingsadviezen aan patiënten met psoriasis. Een voedingsadvies op maat en overige leefstijladviezen moeten onderdeel worden van het behandelplan. Het optimale dieet is rijk aan groenten, fruit, onverzadigde vetten, en vezels. Psoriasispatiënten kunnen verzadigd vet, snelle koolhydraten en gezoete dranken beter laten staan.

WAT WEL ETEN

• Vette vis. Vissen zoals zalm, haring, makreel en forel zijn rijk aan omega-3 meervoudig onverzadigde vetzuren en vitamine D. Om de inname van schadelijke chemicaliën en giftige hulpstoffen te beperken, wordt aanbevolen om wilde vis te eten in plaats van gekweekte vis.
• Lijnzaadolie en teunisbloemolie kunnen ook dienen als bron van meervoudig onverzadigde vetzuren.
• Als belangrijkste bron van vetten wordt extra vergine olijfolie aanbevolen.
• Volkorenproducten, peulvruchten, groenten en fruit zijn een uitstekende bron van vezels en bevatten vitaminen en sporen van onder meer zink en selenium. Vooral oranje en gele groenten zijn belangrijk, omdat deze veel vitamine A bevatten.
• Pompoenpitten bevatten veel zink, een mineraal waar psoriasispatiënten vaak een tekort aan hebben.
• Bakkersgist heeft een hoog vitamine B12-gehalte en zou daarom effectief zijn bij het bestrijden van psoriasisplaques.

Als aanvulling op visolie die rijk is aan omega-3 meervoudig onverzadigde vetzuren, moet de werkzaamheid van voedingssupplementen met vitamine D, vitamine B12 of selenium nog worden aangetoond.

Als je psoriasis hebt kun je beter geen alcohol nuttigen….

WAT NIET ETEN

• Alcohol en gluten kunnen beter niet worden genuttigd, omdat coeliakie (glutenintollerantie) bij psoriasispatiënten relatief vaker voorkomt.
• Rood vlees en zuivelproducten bevatten veel verzadigd vet en worden daarom afgeraden.

Het verband met cafeïne is nog onduidelijk. Over producten zoals koffie, zwarte thee en pure chocolade worden daarom geen strikte aanbevelingen gedaan.

Het doel van deze aanbevelingen is dat psoriasispatiënten en zorgverleners zich bewust worden van het nut van voedingsinterventies. Bij een complete behandeling van psoriasis zou een voedingsdeskundige betrokken moeten zijn.

Conclusies

Wetenschappelijk onderzoek heeft herhaaldelijk verbanden beschreven tussen omgevingsfactoren en psoriasis. Gewichtsverlies lijkt van groot belang voor een beter behandeleffect. Daar wordt de behandeling ook goedkoper van. Los van gewichtsverlies, lijkt het alsof het aanmeten van een gezondere leefstijl op zich al een gunstig effect op de ernst van de psoriasis zou kunnen hebben. Dit geldt met name voor patiënten met matige tot ernstige psoriasis. Informatie over de beïnvloedbare omgevingsfactoren (zoals dieet, voeding, een gezond gewicht en lichamelijke activiteit) is essentieel voor de behandeling van psoriasis. Het aanpakken van deze omgevingsfactoren kan de prognose van psoriasispatiënten beïnvloeden. Om met een patiënt zijn of haar leefstijldoelen te bereiken, is begeleiding nodig door een gespecialiseerd team waarin voedingsdeskundigen een centrale rol spelen. De patiënt moet actief betrokken worden bij de besluitvorming. Een arts moet wijzen op de gunstige effecten voor de gezondheid en kan ondersteuning bieden bij de preventie van obesitas, suikerziekte en hart- en vaatziekten. Specifiek onderzoek bij grotere groepen is nodig om onderbouwde dieetrichtlijnen op te kunnen stellen voor patiënten met psoriasis.

Met dank aan

drs Niels Kruyt, arts-journalist

Bron

Barrea L., Nappi F., Di Somma C. et al. Environmental Risk Factors in Psoriasis: The Point of View of the Nutritionist. Int. J. Environ. Res. Public Health 2016, 13(7), 743;