Anafylaxis

Een anafylaxis is een in principe levensgevaarlijke algemene allergische reactie, waarbij meerdere organen (huid, maagdarm, longen, centraal zenuwstelsel, hart en bloedvaten) betrokken kunnen zijn. De reactie treedt meestal op binnen enkele minuten tot maximaal 1-2 uur na contact met het allergeen (bijv. na eten van pinda).

Hoe ontstaat anafylaxis ?

Nadat het lichaam in contact is gekomen met het allergeen, hetzij via direct huid contact, of via inademing of orale inname, komt (onder andere) de stof histamine vrij. Histamine is verantwoordelijk voor een “allergische kettingreactie” in het lichaam; het zorgt voor bijv. vaatverwijding waarna er vocht uittreedt en zwellingen in de huid ontstaan. Verder is histamine verantwoordelijk voor vernauwingen van de luchtwegen, waardoor kortademigheid optreedt. De massale vaatverwijding leidt tot bloeddrukdaling waarna de persoon buiten bewustzijn kan raken. De gebeurtenissen bij anafylaxis hoeven niet altijd via het afweersysteem te verlopen; er kan ook sprake zijn van een “pseudoallergie”.

MEEST VOORKOMENDE OORZAKEN
1. Voedingsmiddelen (vooral pinda en hazelnoot)
2. Bijen- en wespensteken
3. Natuurrubberlatex. Bijv. bij contact met latexhandschoenen.
4. Geneesmiddelen. Meest bekende zijn pijnstillers zoals aspirine; antibiotica zoals penicilline; en andere zoals narcose- en röntgencontrastmiddelen

ZELDZAMERE OORZAKEN
1. Mastocytose (andere term: “ urticaria pigmentosa”). Bij deze zeldzame ziekte is er een teveel aan mestcellen die grote hoeveelheden histamine vrij kunnen maken. Deze diagnose wordt gesteld na aanvullend huid- en / of beenmergbiopsie en een bloed- en urine onderzoek.
2. Warmte en koude. Stijging van de lichaamstemperatuur (zware inspanning, koorts) kan in zeldzame gevallen anafylactische klachten veroorzaken. Daling van de lichaamstemperatuur (ijskoud drinken, zwemmen in koud water, airconditioning) kan hetzelfde doen
3. Hereditair angiooedeem. Hierbij is er een erfelijk tekort van een bepaald enzym.
4. Onbekend. Wanneer andere oorzaken middels aanvullende onderzoeken zijn uitgesloten.

Hoe ziet anafylaxis eruit ?

Het klinisch beeld bij anafylaxis is afhankelijk van de uitgebreidheid van de reactie en de mate van betrokkenheid van de verschillende organen. Hoe sneller de reactie optreedt, des te ernstiger is het beloop.

Er bestaat een indeling naar ernst van de anafylaxis:

• Graad I: Alleen huidafwijkingen waaronder jeuk, roodheid, galbulten en zwellingen (angiooedeem). meestal over het gehele lichaam.
• Graad II: Algehele zwelling en roodheid van de huid; maagdarmklachten zoals misselijkheid, braken, buikkrampen, diarree.
• Graad III: Ademhalingsproblemen, waaronder benauwdheid, piepen en heesheid.
• Graad IV: Hart en vaatproblemen zoals drukkend gevoel op de borst, ritmestoornissen (soms hartstilstand !), blauwe lippen, bloeddrukdaling leidend tot bewusteloosheid.

Hoe wordt de diagnose gesteld van anafylaxis

Er wordt aan u gevraagd naar de rol van de meest voorkomende oorzaken (voedsel ? geneesmiddelgebruik ? insectensteek ? of latex ?). In geval van voedsel of geneesmiddelen kunt u ook objectieve informatie proberen te verkrijgen over de ingenomen middelen, door contact op te nemen met bijv. farmaceutische producenten en het restaurant waar u gegeten heeft. Bij herhaaldelijk anafylaxis kunt u een dagboek bijhouden. Hierin kunt u noteren onder welke omstandigheden en na welk voedsel en/of geneesmiddel(len) u klachten krijgt.
Voorts wordt er een gericht bloed- en urine onderzoek bij u gedaan. Huidtesten worden pas na enkele weken bij u uitgevoerd nadat de huid helemaal “rustig” is. Voor uitgebreide urticaria bestaat er een vragenlijst die u kunt invullen en die kan helpen bij het opsporen van de uitlokkende factor(en). Bij ongeveer 10% van de gevallen kan er geen oorzaak worden gevonden.

Wat is de behandeling van anafylaxis ?

BEHANDELING VAN EEN ANAFYLAXIS AANVAL
Dit bestaat uit 3 stappen:

1. Adrenaline. Dit wordt in het onderhuidse vet of in het spierweefsel bij u ingespoten. Het middel remt snel de zwellingen, bloeddrukdaling en de vernauwingen in de luchtwegen. U kunt dit middel ook zelf of via een andere persoon die op dat moment bij u aanwezig is, toedienen. Lees hierover meer bij Epinefrine auto-injector (noodpen).
2. Antihistaminicum. Dit middel wordt als tablet of ook in de spier ingespoten.
3. Corticosteroïden (bijv. Prednisolon). Ook dit middel kan als tablet of via injectie worden gegeven.

PREVENTIE
Het allergeen dient in de toekomst te worden vermeden. Voorbeelden zijn:
– de oorzakelijke voedingsmiddel(en) weren, evt. met behulp van een diëtist(e)
– het betreffend geneesmiddel stoppen , in overleg met de voorschrijvende arts
– contact met rubberlatex vermijden
– insectensteken vermijden. (lees bij allergie voor bijen – en wespensteken)

ALLERGIE IMMUNOTHERAPIE
(wordt ook wel hyposensibilisatie of desensibilisatie genoemd)

Voor bepaalde allergenen kunt u ongevoeliger worden gemaakt waardoor de kans op een anafylaxis bij een hernieuwd contact kleiner wordt. Een bekend voorbeeld is de hyposensibilisatie voor de bijengif.

Wat kunt u zelf doen als u bekend met anafylaxis

U kunt een “Witte Kruis Alarmpenning” verkrijgen bij de Stichting Witte Kruis . Hierop staat vermeld voor welke allergenen u een anafylactische reactie kan krijgen en wat men moet doen indien deze toch optreedt. Bij geneesmiddelreactie krijgt u een geneesmiddelpaspoort waarin staat welke geneesmiddelen en verwante geneesmiddelen niet aan u mag worden voorgeschreven.

Hoe zijn de vooruitzichten als u anafylaxis heeft ?

Een allergie behoudt u LEVENSLANG. Het is daarom zaak om de leefregels die u van uw huidarts heeft gekregen goed op te blijven volgen en zoveel mogelijk contact met de stoffen, voedings- of geneesmiddel waarop u anafylactische reacties kan krijgen te blijven vermijden.