Vitiligo

Vitiligo is een aandoening waarbij de huid en het haar pigment verliezen en waarbij melkwitte plekken van verschillende grootte en vorm ontstaan. Als een stukje van de witte vitiligohuid onder de microscoop wordt bestudeerd, dan blijken de pigmentcellen (melanocyten), die in het onderste deel van de opperhuid voorkomen, totaal te ontbreken. Ongeveer 50% van alle vitiligogevallen openbaart zich vóór het 20ste levensjaar en 70-80% vóór het 30ste levensjaar. Vitiligo kan al kort na de geboorte optreden, terwijl de oudste persoon bij wie een beginnende vitiligo is gerapporteerd 97 jaar was. Behalve een medisch probleem is vitiligo vooral een belangrijk sociaalpsychologisch probleem. Vitiligo is niet besmettelijk. Minstens 0.5 procent van de wereldbevolking lijdt aan vitiligo.

Hoe ontstaat vitiligo ?

Er bestaan vijf theorieën om het ontstaan van vitiligo te verklaren:

• de genetische theorie
• de auto-immuuntheorie
• de neurogene theorie
• de melanocyten-celvernietigingstheorie
• de convergentie theorie

GENETISCHE THEORIE
Volgens deze theorie zou vitiligo een erfelijke ziekte zijn. Bij identieke tweelingen blijken vitiligoplekken tegelijkertijd op dezelfde plaatsen voor te komen. Ook het feit dat vitiligo vaak voorkomt bij verschillende personen binnen één familie wijst erop dat erfelijke factoren een rol kunnen spelen bij het ontstaan.

AUTOIMMUUN THEORIE
Sommige onderzoekers menen dat vitiligo een auto-immuunziekte is. Bij auto-immuunziekte is het afweersysteem gericht tegen weefsels en/of afzonderlijke cellen van het eigen lichaam, hetgeen leidt tot ziekte van het bijbehorende orgaan of orgaansysteem. In het geval van vitiligo wordt aangenomen dat deze immunologische reactie de vernietiging van pigmentcellen veroorzaakt. Deze theorie over het ontstaan van vitiligo is mede gebaseerd op het feit dat andere auto-immuunziekten vaker voorkomen bij patiënten met vitiligo, zoals bepaalde ziekten van de schildklier, de ziekte van Addison (het tekortschieten van de bijnier), alopecia areata (een bepaalde vorm van haaruitval) en suikerziekte. Deze relaties zijn echter zo zeldzaam dat systematisch onderzoek van alle patiënten met vitiligo op het voorkomen van auto-immuunziekten niet zinvol is.

NEUROGENE THEORIE
Deze theorie is gebaseerd op de waarneming dat in vitiligoplekken een stoornis optreedt in de functie van het zenuwstelsel. Men veronderstelt dat vitiligo misschien een gevolg is van een toegenomen afscheiding van bepaalde schadelijke stoffen door zenuwuiteinden, die in staat zijn de vorming van melanine (huidpigment) te vertragen en pigmentcellen te verbleken. Ofschoon dergelijke stoffen nooit direct zijn aangetoond, zijn er wel waarnemingen en onderzoeksresultaten die deze theorie ondersteunen. Zo zijn er gevallen bekend waarbij vitiligo geheel in het verzorgingsgebied van een bepaalde zenuw is gelokaliseerd.

MELANOCYTEN VERNIETIGINGSTHEORIE
Deze theorie veronderstelt dat de pigmentcellen worden vernietigd door stoffen die ook nodig zijn voor de vorming van melanine (huidpigment) en daardoor schadelijk voor pigmentcellen. Normaal bestaat er een beschermingsmechanisme dat deze stoffen onschadelijk maakt. Bij vitiligo zou dit beschermende mechanisme echter zijn ontregeld. Wat voor deze theorie pleit is dat bij patiënten met vitiligo de witte plekken het meest voorkomen in die gebieden die normaal het meest gepigmenteerd zijn en dus de sterkste vorming van melanine hebben.

CONVERGENTIE THEORIE
Aangezien voor elk van de bovengenoemde theorieën min of meer voldoende wetenschappelijke bewijsmateriaal is geleverd, wordt ook wel aangenomen dat er sprake is van een zogenaamde “convergentie-theorie”, waarbij bovengenoemde oorzakelijke mechanismen zowel onafhankelijk van elkaar als synergistisch kunnen werken, met uiteindelijk hetzelfde resultaat: verlies van pigmentcellen.

RISICOFACTOREN BIJ VITILIGO
Ongeacht de oorzaak wordt aangenomen dat sommige factoren vitiligo kunnen uitlokken bij personen die voor vitiligo een veronderstelde aanleg hebben. Deze factoren zijn o.a. ernstige emotionele spanningen, zonnebrand, ernstige ziekten, operaties, zwangerschap, bevalling en lichamelijk letsel.

Hoe ziet vitiligo eruit ?

De plekken variëren in grootte en vorm; zij kunnen zich geleidelijk uitbreiden en hebben vaak een rand die donkerder is dan de normale huid. De lijnentekening in de vitiligohuid is normaal. Vitiligoplekken vindt men vaak rondom lichaamsopeningen en in de lichaamsplooien bij de geslachtsorganen, op drukplaatsen, op handen en voeten, op plaatsen van herhaald trauma (letsel) en in het gelaat. Het haar in de vitiligoplekken wordt vaak wit. Soms zien we een witte rand rondom een moedervlek; dit noemen we een halo naevus.

Hoe wordt vitiligo vastgesteld ?

Vitiligo is over het algemeen zo gemakkelijk te herkennen dat de diagnose gewoonlijk kan worden gesteld op grond van het klinisch beeld. Aanvullende diagnostiek is vrijwel nooit nodig. Vitiligo moet echter wel worden onderscheiden van een aantal andere ziekten, die ook gepaard gaan met totale depigmentatie. In deze gevallen wordt er altijd een huidbiopsie gedaan waarbij de cellen met een speciale pigmentkleuring worden bewerkt.

Hoe wordt vitiligo behandeld ?

Tot op heden is er geen enkele behandeling beschikbaar die vitiligo volledig kan genezen. Met huidige therapie vormen kan in de meeste gevallen wel een acceptabele graad van repigmentatie (=terugkeer van pigment)in de witte plekken worden bereikt en verder verlies van pigmentatie worden tegengegaan. De behandeling duurt in het algemeen lang, dat wil zeggen maanden tot jaren. Aangeraden wordt om zo snel mogelijk met behandeling te starten, nadat de ziekte bij u is vastgesteld . Het is gebleken dat hoe langer de vitiligo bestaat en hoe uitgebreider de vitiligo is, hoe slechter de reactie zal zijn op de gegeven behandeling.

A. UITWENDIGE MIDDELEN
1. Corticosteroïden. De behandeling met corticosteroïdhoudende crèmes is in sommige gevallen succesvol, vooral bij beginnende vitiligo. Corticosteroïden zijn in staat de uitbreiding van vitiligo tegen te gaan. Tot nu toe is het nog niet aangetoond dat deze middelen een direct effect hebben op pigmentcellen. Bij deze behandeling worden corticosteroïdhoudende crèmes eenmaal per dag op de randen van de vitiligoplekken aangebracht. Soms kan de behandeling met corticosteroïdhoudende crèmes ook met een zonnebankkuur of lichttherapie worden gecombineerd. De behandeling met corticosteroïden mag niet te lang worden voortgezet, omdat deze crèmes op langere termijn schadelijke bijwerkingen kunnen hebben. In het algemeen zal na enkele weken, hooguit drie maanden, duidelijk zijn of deze behandeling succesvol is.
2. Tacrolimuszalf. Deze zalf, die geen corticosteroïd bevat, is officieel geregistreerd voor de behandeling van atopisch eczeem. Studies hebben echter laten zien dat ook vitiligo plekken ermee behandeld kunnen worden. Hoewel de eerste resultaten veelbelovend zijn, zijn lange termijn gegevens nog niet bekend.

B. LASERTHERAPIE (EXCIMER LASER)
Met behulp van de Excimer laser kunnen we gericht en selectief kleine vitiligoplekken behandelen. Omdat de laserstralen van deze laser liggen in het golflengte gebied van ultraviolette B, kun je deze manier van behandelen ook beschouwen als een vorm van lichttherapie. Er zijn minimaal 20 behandelingen nodig om te kunnen beoordelen of de behandeling zinvol is. Er zijn ongeveer 50 tot 60 behandelingen nodig om een acceptabele graad van repigmentatie te bereiken.

C. LICHTTHERAPIE
1. UVB (Smalspectrum). UVB (smalspectrum) lichttherapie wordt momenteel beschouwd als de meest effectieve behandeling voor patiënten met uitgebreide vitiligo zowel in stabiele als progressieve stadium. Uit studies is gebleken dat UVB (smalspectrum) behandeling leidt bij circa 60% van de patiënten, tot het geheel of grotendeels terugkeren van het pigment. In de regel wordt dit resultaat bereikt na een behandeling van 2 bestralingen per week gedurende 1 jaar. Voorlopig wordt het geadviseerd om na dat jaar de therapie voor minstens 3 maanden te onderbreken. Daarna kan opnieuw een behandel kuur worden voorgeschreven van 1 jaar als dat nodig blijkt. Tijdens de UVB (smalspectrum) behandeling staat u in een gesloten lichtcabine. De bestralingstijd wordt zeer langzaam opgehoogd om verbranding te voorkomen. De optimale dosering is bereikt wanneer de witte huid een lichtroze kleur krijgt. Omdat in de huid gewenning optreedt kan het voorkomen dat in de loop van de tijd de dosering nog iets verder wordt opgehoogd opdat een nieuwe optimale dosis wordt behaald. Als iemand te veel UVB (smalspectrum) krijgt, kan roodheid van de huid ontstaan, die op zonnebrand lijkt. Vooral het gezicht is hiervoor gevoelig. De verbrande huid wordt dan niet verder belicht (bijv. afdekken van het gezicht) totdat er een algeheel herstel heeft plaatsgevonden. Bij de eerstvolgende behandeling zal deze huid worden belicht met een dosering gelijk aan de begin dosering. Bij de volgende sessies wordt de dosering dan voorzichtiger opgehoogd. Tussen 2 opeenvolgende bestralingen in, adviseren wij 1 tot 2 rustdagen , zodat de huid voldoende de tijd krijgt zich te herstellen. Andere plekken van het lichaam kunnen dan nog extra belichting krijgen tot ook daar een roze kleur optreedt zo’n 2 uur na de belichting.

2. UV-thuisbehandeling. Lichttherapie is niet alleen mogelijk in (poli-)klinieken, dagbehandelingscentra en kuuroorden, maar ook bij u thuis. Voor goedkeuring van UV thuisbelichting bestaan er een aantal voorwaarden.

D. PIGMENTTRANSPLANTATIE
Bij pigmenttransplantatie worden stukjes normaal gepigmenteerde huid verplaatst naar een vitiligogebied. Dit gebeurt onder plaatselijke verdoving; u hoeft hiervoor niet in een ziekenhuis te worden opgenomen. Alleen patiënten met een stabiele vorm van vitiligo en patiënten ouder dan 12 jaar komen hiervoor in aanmerking. Indien patiënten zich voldoen aan deze selectie criteria zal bij ruim 80% van de gevallen de transplantatie slagen.

E. DE “OMGEKEERDE” OF DEPIGMENTATIE THERAPIE
De “omgekeerde” methode (het behandelen van de gezonde huid) kan een enkele keer worden toegepast bij patiënten die een zó uitgebreide vorm van vitiligo hebben, dat er nog slechts weinig plekken met normaal gepigmenteerde huid over zijn. In deze gevallen loont het soms de overgebleven huid verder te depigmenteren door toepassing van een “bleekmiddel”, waardoor de huid egaal bleek wordt. Het opbleken van de huid gebeurt met een hydrochinon-bevattende crème en/of met behulp van een speciale pigment laser.

Wat kunt u zelf aan vitiligo doen ?

A. CAMOUFLAGE
Camouflage van gedepigmenteerde plekken met een huidkleurige make-up heeft geen genezende werking, maar is wel een goede methode voor maskering van de ontsierende huidafwijkingen met name in het gelaat. Deze methode zal altijd overwogen worden bij de aanwezigheid van plekken in het gelaat. Uitleg over de mogelijkheden van deze methode en instructies dienen te worden besproken met een huidtherapeute, die hiervoor een speciale opleiding heeft gehad. Naderhand kan men deze methode thuis zelf toepassen.

B. ZELFBRUINENDE MIDDELEN
Met deze middelen is het mogelijk om op kunstmatige wijze een bruine kleur te geven aan uw huid. Belangrijke voordelen ten opzichte van natuurlijke zonlicht, lichttherapie of zonnebank zijn:
– geen risico op verbranding en op lange termijn, geen risico op huidveroudering of huidkanker.
– snelle bruining mogelijk (binnen seconden tot uren)
Een voordeel van deze middelen ten opzichte van camouflagemiddelen is dat ze niet afwasbaar zijn door zweten of zwemmen. Eén van de bekendste middelen is dihydroxyaceton (DHA). DHA is een natuurlijke stof (in de chemie “een suiker” genoemd) dat al meer dan 50 jaar wordt gebruikt in de cosmetische industrie. Het is erg populair omdat de hiermee verkregen bruining erg lijkt op die welke door zonlicht of zonnebank wordt bereikt. DHA reageert met bepaalde aminozuren (o.a. lysine, glycine en histidine) in de bovenste lagen van de opperhuid, waarna er een bruinkleurig product ontstaat, dat zich aan de huidlagen weet te hechten. DHA is een relatief onschuldige stof; er zijn in de literatuur slechts enkele gevallen van contactallergie beschreven. De maximale bruining wordt pas na 4 tot 6 uur bereikt. De kleur begint na ongeveer 4 dagen weer af te nemen. Het is belangrijk om te weten dat DHA geen bescherming geeft tegen ultraviolette straling. Hiervoor zult u een extra antizonnebrandcrème moeten gebruiken. Het gebruik van dit middel bij vitiligo kent echter een aantal nadelen:

• Er is maar 1 kleur mogelijk, zodat de fijne nuances die met “gewone” camouflage wordt bereikt, met DHA alleen, niet mogelijk is.
• De rand van de witte naar de donkere huid is moeilijk even sterk te bruinen als de witte huiddelen zelf; deze rand wordt meestal donkerder van kleur.
• Het middel is alleen geschikt voor lichtere huidtypes.

DHA is verkrijgbaar in een crème. Tegenwoordig kun je ook in een bruiningsstudio terecht voor een 8 seconden (!) durende spraybehandeling met DHA.

C. ZONBESCHERMING
Er bestaan 2 redenen voor vitiligo patiënten om zich goed te beschermen tegen de zon:
1. Na blootstelling aan zonlicht kunnen er gemakkelijk verbrandingsverschijnselen optreden in de vitiligoplekken. Witte vlekken kunnen zelfs ontstaan of verergeren na een zonverbranding !
2. Doordat vooral de normale niet-vitiligo huid wel meedoet aan het bruiningsproces, worden het contrast tussen de witte en de (gebruinde) huid alleen maar groter. Hierdoor vallen de witte plekken dus meer op !!
Om deze redenen dient de huid bij patiënten met vitiligo altijd goed beschermd te worden tegen zonnestraling door kleding of door een zonbeschermende crème.

Hoe is het beloop van vitiligo ?

Het verloop van de ziekte is niet constant en daarom ook niet goed te voorspellen. Gewoonlijk wordt de huidafwijking geleidelijk erger, met tussenliggende perioden van verbetering. Spontaan herstel van vitiligoplekken, met name van aan zonlicht blootgestelde delen, komt regelmatig voor. Herstel is echter meestal onvolledig en cosmetisch niet fraai. Bij vitiligo van de slijmvliezen, bijvoorbeeld de lippen en geslachtsdelen, en van de handen en het gelaat komt spontaan herstel betrekkelijk weinig voor. Hetzelfde geldt voor de plekken waar witte haren groeien als uiting van vitiligo. Ook bij vitiligo die op latere leeftijd ontstaat, treedt minder vaak spontane verbetering op. Indien vitiligo niet tijdig wordt behandeld zal de ziekte in de meeste gevallen blijven bestaan en zich op den duur langzaam uitbreiden.

Patiëntenvereniging voor vitiligo

Landelijke Vereniging Voor Vitiligo Patiënten