Acitretine / Neotigason

Acitretine (merknaam Neotigason ®) is een zogenaamde “systemische” behandeling. Dit wil zeggen dat het middel, in tegenstelling tot de uitwendige of lokale behandelingen, via de mond wordt ingenomen. Het is zeer effectief, maar wel een “zwaarder” middel dan een zalf of een crème. Acitretine is dan ook vooral bedoeld voor patiënten met ernstige huidafwijkingen.

INDICATIES

• Uitgebreide en ernstige vormen van psoriasis, als lokale therapie (zalven en cremes) en/of lichttherapie onvoldoende effectief zijn. Dit is de meest voorkomende reden voor behandeling met acitretine.
• Ernstige vormen van ichthyosis die onvoldoende behandeld kunnen worden met lokale middelen.
• Andere huidziekten, waarbij een stoornis in de verhoorning op de voorgrond staat, zoals bijvoorbeeld dyskeratosis follicularis (ziekte van Darier), buitensporige verhoorning van handpalmen en voetzolen, pityriasis rubra pilaris en lichen planus.
• Nog een aantal andere huidziekten. die hier vanwege hun zeldzaamheid niet verder besproken worden.

CONTRA-INDICATIES
Acitretine mag in principe niet gebruikt worden door:

• Vrouwen in de vruchtbare leeftijd (zie bij “Speciale informatie voor vrouwelijke patiënten”).
• Patiënten met ernstige lever- of nieraandoeningen.
• Patiënten met een sterk verhoogd vet- en/of cholesterolgehalte in het bloed.
• Patiënten die veel vitamine A, tetracycline, methotrexaat gebruiken.
• Kinderen onder de 12 jaar.
• Patiënten die overgevoelig zijn voor acitretine (zeer zeldzaam).

In sommige gevallen kan op bovenstaande regels een uitzondering worden gemaakt, maar alleen onder intensieve controle en begeleiding van de dermatoloog.

Hoe werkt acitretine ?

Acitretine is een geneesmiddel dat afgeleid is van vitamine A. Vitamine A heeft in hoge doseringen een gunstig effect op ziekten waarbij de verhoorning van de huid gestoord is, maar veroorzaakt ook ernstige bijwerkingen. Acitretine heeft een andere chemische samenstelling en daardoor een betere werking dan het oorspronkelijke vitamine A. Acitretine is sinds 1989 in Nederland verkrijgbaar.

Hoe gebruikt u acitretine ?

• De acitretine-capsules moeten tijdens de maaltijd worden ingenomen. De opname van acitretine via de darmwand in het bloed verloopt beter als het tezamen met wat vette voeding is ingenomen. Een normale maaltijd (ontbijt, lunch of avondeten) voldoet prima aan deze voorwaarde.
• Bewaar de capsules net zoals andere geneesmiddelen. op een veilige droge plaats buiten het bereik van kinderen. Bewaar ze in de oorspronkelijke verpakking; de capsules worden namelijk minder werkzaam als ze aan licht worden blootgesteld.
• De dagelijkse dosering is afhankelijk van de betreffende huidziekte en verschilt erg van patiënt tot patiënt. De dosis wordt meestal regelmatig bijgesteld, afhankelijk van de toestand van de huid en het optreden van bijwerkingen. 

Wat zijn de verwachte resultaten van acitretine ?

Het resultaat van de behandeling hangt af van een aantal factoren, zoals de aard en de ernst van de acne, de dosering, het al dan niet optreden van bijwerkingen, etc. De individuele gevoeligheid kan van patiënt tot patiënt verschillen. Meestal treedt de eerste verbetering pas in de tweede of derde week op. Het “maximale” resultaat kan men pas na twee tot drie maanden verwachten. Bij psoriasis leidt gebruik van acitretine alléén, bij ongeveer 70% van de patiënten tot een goed resultaat. Bij vormen van psoriasis waarbij pustels gevormd worden werkt het middel nog beter. Een optimaal resultaat wordt bereikt als acitretine gecombineerd wordt met lokale behandelingen en/of lichttherapie (PUVA of UVB). Op deze manier kan de dagelijkse dosis acitretine zo laag mogelijk worden gehouden en treden er minder bijwerkingen op.

Wat zijn de mogelijke bijwerkingen van acitretine ?

Tijdens de behandelingen kunt u last krijgen van bijwerkingen, soms al voordat u een verbetering van uw huidziekte opmerkt. Laat u hierdoor niet ontmoedigen ! De meeste bijwerkingen zijn “dosisafhankelijk” (ze nemen toe naarmate de dagelijkse dosis hoger is) en verdwijnen spoedig na het verlagen van de dosering. Over het algemeen is het niet nodig om de behandeling te staken wegens bijwerkingen.

A. VEEL VOORKOMENDE BIJWERKINGEN

DROGE LIPPEN.
Dit is een van de meest hinderlijke bijwerkingen die bij vrijwel alle patiënten in meer of mindere mate optreedt. Een vette lippenzalf of -stift kan verlichting geven, tenminste als deze zeer frequent wordt gebruikt.

DROGE HUID EN SLIJMVLIEZEN.
De huid (vooral handpalmen en voet- zolen) kan gaan schilferen of vervellen. Ook hier helpt een vette creme of zalf. De slijmvliezen van uw neus kunnen droog worden en korstvorming in de neus kan tot kleine neusbloedingen leiden. Deze droogheid kunt u verminderen door regelmatig een dunne laag crème of amandelolie aan te brengen.

IRRITATIE VAN DE OGEN.
Dit wordt veroorzaakt door een vermindering van de traanproductie. Deze irritatie kan worden verminderd door het gebruik van kunsttranen (methylcellulose) of een milde oogzalf (door uw arts voor te schrijven). Het dragen van contactlenzen zal in principe geen bezwaar opleveren. Mochten zich toch klachten voordoen, neemt u dan contact op met uw behandelend arts.

WONDJES AAN DE HUID.
Doordat de hoornlaag – dit is de bovenste laag van de opperhuid- tijdelijk dunner wordt door gebruik van acitretine is de huid gevoeliger voor kleine verwondingen. Gebruik zonodig papieren pleisters, deze plakken niet zo sterk op de huid en geven minder problemen bij het verwijderen. Dermabrasie (opschuren van de bovenste huidlaag), peelings en epilatie (ontharing) dienen tijdens de behandeling met acitretine en 6 maanden daarna, vermeden te worden.

ZONGEVOELIGHEID
Patiënten die acitretine gebruiken kunnen iets eerder in de zon verbranden. Voorzichtigheid bij het “zonnebaden” (zonlicht en/of zonnebank/-hemel) en het gebruik van een goede anti-zonnebrandcreme met een beschermingsfactor van tenminste 15, kan problemen voorkomen.

HAARUITVAL
Na 4 tot 8 weken kan versterkte haaruitval optreden. Deze haaruitval kan hinderlijk zijn maar is slechts tijdelijk: na staken van de therapie herstelt de haargroei zich weer. Deze bijwerking treedt gelukkig niet altijd op !

B. MINDER VAAK VOORKOMENDE BIJWERKINGEN

VERHOGING VAN HET VET- EN CHOLESTEROLGEHALTE IN HET BLOED.
Acitretine kan het vetgehalte (triglyceridengehalte) en het cholesterolgehalte in het bloed verhogen. Dit gehalte moet dan ook regelmatig worden gecontroleerd via bloedonderzoek. De behandeling bestaat uit een vetarm dieet en soms ook medicijnen. Het is vrijwel nooit nodig om de behandeling om deze reden te staken.

BOTAFWIJKINGEN EN GROEIREMMING BIJ KINDEREN
Bij langdurig (jarenlang) gebruik van hoge doseringen acitretine kunnen botafwijkingen ontstaan. Om eventuele problemen op dit gebied vroegtijdig te signaleren zullen van tijd tot tijd röntgenfoto’s worden gemaakt. Als u klachten heeft over botten en gewrichten, is het verstandig deze te melden aan de behandelend arts. Bij jonge kinderen kan vroegtijdige sluiting van de groeischijf optreden, waardoor de lengtegroei geremd kan worden. Indien om dwingende redenen acitretine wordt voorgeschreven aan kinderen, zal de lengtegroei nauwkeurig worden gecontroleerd.

GESTOORDE LEVERFUNCTIES.
Zelden raken de leverfuncties gestoord door gebruik van acitretine. Dit kan in een vroeg stadium worden opgespoord d.m.v. regelmatig bloedonderzoek- Mocht u last krijgen van extreme vermoeidheid en/of geelzucht, dan is het uiteraard belangrijk om zo snel mogelijk contact op te nemen met uw arts.

Waar moet u op letten als u acitretine gebruikt ?

SPECIAAL VOOR VROUWELIJKE PATIËNTEN
Acitretine kan ernstige misvormingen aan de ongeboren vrucht veroorzaken. Het mag daarom in principe niet gebruikt worden door vrouwen in de vruchtbare leeftijd. In sommige gevallen kan van deze regel worden afgeweken in goed overleg met de behandelend arts. In dat geval moeten de volgende voorzorgen strikt in acht worden genomen:
– U mag niet zwanger worden tijdens de behandeling met acitretine of in de eerste 3 jaar na staken van de therapie.  In deze periode moet een effectieve anticonceptiemethode worden toegepast.
– Indien u orale anticonceptie toepast (“de pil”), moet u hiermee beginnen minimaal 1 maand vóór het starten van een behandeling met acitretine. Uitsluitend anticonceptiepillen die een lage dosering progesteron bevatten zijn niet geschikt in combinatie met acitretine.
– De arts kan u vragen vóór de behandeling een zwangerschapstest te (laten) doen om er zeker van te zijn dat u niet zwanger bent.
– Raadpleeg onmiddellijk de behandelend arts als u toch zwanger wordt of denkt zwanger te zijn tijdens behandeling met acitretine of in de eerste 2 jaar na het staken hiervan.
– Acitretine gaat over in de moedermelk. Tijdens gebruik van acitretine mag u geen borstvoeding geven.
– De behandeling met acitretine beïnvloedt de vruchtbaarheid bij vrouwen niet.
– Alleen bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd is alcoholgebruik in combinatie met acitretine niet toegestaan tot 2 maanden na staken van de therapie, omdat alcoholgebruik het risico van misvormingen aan een ongeboren vrucht kan vergroten.

SPECIAAL VOOR MANNELIJKE PATIËNTEN
– Door het gebruik van acitretine worden de zaadcellen NIET BESCHADIGD. De kans op aangeboren afwijkingen van het kind wordt NIET vergroot bij gebruik van acitretine door mannen.
– De behandeling met acitretine beïnvloedt de vruchtbaarheid bij mannen niet.

ACITRETINE IN COMBINATIE MET ANDERE MEDICIJNEN.
Vertel uw arts altijd precies wat voor andere medicijnen u gebruikt; meestal kunnen deze medicijnen zonder problemen met acitretine gecombineerd worden. Gebruik geen vitaminepreparaten die meer dan 4000-5000 internationale eenheden (I.E.) vitamine A bevatten (zogenaamde multivitaminepreparaten). In principe dient acitretine niet gelijktijdig met de antibiotica tetracycline, doxycycline, of minocycline of met methotrexaat te worden gebruikt.

ACITRETINE IN COMBINATIE MET ALCOHOLGEBRUIK
Een beperkt gebruik van alcohol kan geen kwaad als u acitretine gebruikt. Alcohol wordt door de lever afgebroken en acitretine door lever en nieren tezamen. Bij overmatig drankgebruik kan de lever overbelast worden.

INVLOED OP DE RIJVAARDIGHEID
U wordt niet suf van acitretine, maar wel kan het vermogen om ’s nachts te zien wat verminderd zijn tijdens de behandeling. Ook bij het rijden in tunnels kunt u hiervan last hebben.

OPMERKINGEN VOOR BLOEDDONORS
U mag geen bloed geven tijdens de behandeling met acitretine tot 3 jaar nadat de behandeling gestaakt is. Dit advies geldt zowel voor mannen als voor vrouwen.

REGELMATIGE CONTROLE BEZOEK IS NOODZAKELIJK !
In verband met bovengenoemde (mogelijke) bijwerkigen is regelmatige controle door uw huidarts erg belangrijk. Tijdens deze controlebezoeken zal uw huid en uw bloed op bepaalde periodes worden nagekeken.

Wanneer dient u uw arts te waarschuwen ?

Indien u bijwerkingen bemerkt die u niet vertrouwt dient u uw arts hiervan op de hoogte te stellen.