Babyhuid

Vlak na en de dagen na de geboorte zie je niet meteen het spreekwoordelijke “babyhuidje”. Er vallen een aantal “schoonheidsfoutjes” op:

• De vernix
  De huid van de baby is nog bedekt met “vernix caseosa”. Dit is een witachtige troebele slijm die de babyhuid heeft beschermd in de baarmoeder. Je hoeft dit vernixlaagje niet af te vegen omdat deze laag vanzelf na een paar dagen afslijt. Door dit vernixlaagje blijft de huid maximaal 72 uur beschermd. Je hoeft dus de babyhuid in eerste dagen niet in te smeren met babyolie.
• Onschuldige huidverkleuringen
  – Blauwpaarse verkleuringen. Deze zogenaamde “acrocyanose” zien we gedurende het eerste 48 uur. Het is vooral opvallend in de handpalmen, op de voetzolen en rondom de mond. Het is een volkomen onschuldige fenomeen en heeft niets te maken met zuurstoftekort. Deze verkleuring vermindert spontaan bij een hogere omgevingstemperatuur.
  – Marmerhuid. Bij afkoeling van de huid, bijvoorbeeld direct na het badje, ontstaat er in de babyhuid een blauwpaarse netvormig- of marmer patroon. Dit verschijnsel noemen we “cutis marmorata”. Het kan worden beschouwd als een normale reactie van de babyhuid op verlaging van de omgevingstemperatuur. De neiging van de babyhuid om dit marmerpatroon te vertonen kan nog enkele weken blijven bestaan en hoeft niet te worden behandeld. Ook deze verkleuring verdwijnt na opwarmen van de huid.
  – Roodheid. De huid van vele pasgeboren baby’s vertoont in meer of mindere mate wegdrukbare rode vlekken, die weer na 48 uur spontaan verdwijnen. Ook hier hoef je niet mee naar de dokter.
  – Harlekijnkleurverandering. Bij dit fenomeen zien we een opvallend kleurverschil tussen de beide lichaamshelften wanneer de baby op de zij ligt. De bovenzijde is namelijk bleker en de onderzijde felrood met een vrij scherpe scheidingslijn in het midden. Deze kleurverandering duurt tussen de halve minuut en 20 minuten. De baby kan 1 of meerdere van deze episodes meemaken, meestal tot in de 4^e levensweek. Dit verschijnsel komt voor bij 5 tot 10% van alle pasgeborenen. De kleurverandering wordt waarschijnlijk veroorzaakt door onrijpheid van het zenuwstelsel waardoor het open en dichtgaan van de bloedvaatjes van de huid nog niet goed wordt gereguleerd.
• Haren
  – Lanugohaar. Op het lichaam van de baby is een laagje fijn donsachtig haar aanwezig, dat lanugo haar wordt genoemd. De functie van dit haar is waarschijnlijk om warmte vast te houden. Het lanugo haar wordt in de eerste levensweken vervangen door nieuw haar.
  – Hoofdhaar. Het haar kan erg verschillen van baby tot baby: sommige baby’s hebben een mooi kaal bolletje en anderen worden geboren met een weelderige haardos. De haren bij de geboorte zullen allemaal geleidelijk uitvallen en vervangen worden door nieuw haar. De kleur en textuur van het nieuwe haar kunnen erg verschillen van het eerste haar.
• Nagels
  De baby kan bij de geboorte al lange nageltjes hebben. Het advies is om deze niet meteen kort te knippen, omdat er gemakkelijk wondjes kunnen ontstaan. Wanneer de baby zichzelf krabt door onhandige bewegingen te maken, kunnen de nageltjes voorzichtig bijgevijld worden met een speciaal babyvijltje.

Functies van de babyhuid

De kwaliteit van de huid van een pasgeboren baby wordt bepaald door de rijpheid van het kind. Te vroeg geboren kindjes hebben daardoor te maken met een ontwikkelingsachterstand van de huid.

DE OPPERHUID

De opperhuid beschermt het individu van schadelijke invloeden van buitenaf, waaronder schadelijke stoffen, bacteriën en virussen en trauma. Ook voorkómt de opperhuid dat belangrijke stoffen vanuit het lichaam naar buiten gaan, waaronder water en eiwitten. De opperhuid vervult dus een belangrijke barrièrefunctie. De opperhuid van de baby (± 0.4 mm) is echter vier tot vijf keer dunner dan de volwassen huid (± 2.0 mm). Verder zitten de huidcellen nog niet zo dicht op elkaar als bij volwassen huid en is de hoornlaag nog niet dik genoeg. Hierdoor is de babyhuid nog heel “open”. Hoe jonger de baby hoe dunner en onrijper de opperhuid en daardoor hoe slechter de barrièrefunctie. De hoornlaag wordt gedurende de eerste weken steeds dikker omdat de huid in contact komt met allerlei voorwerpen in zijn omgeving . Na ongeveer 4 weken heeft de hoornlaag al dezelfde eigenschappen als de volwassen huid.

• Waterverlies
  Premature baby’s hebben door een slechtere barrièrefunctie problemen met de vochtregulatie van de huid. De kans op uitdroging is daardoor groter ten opzichte van een op tijd geboren baby. Premature baby’s worden daarom vaak nog de eerste dagen in een couveuse gelegd waarin de luchtvochtigheid kunstmatig hoog wordt gehouden. Hierdoor wordt er voorkomen dat er teveel water vanuit de baby naar de omgeving ontsnapt. Ook op tijd geboren baby’s kunnen problemen hebben met de waterhuishouding. De opperhuid is nog niet goed in staat om water vast te houden. Wanneer de baby een droge, schilferige huid vertoont, mag je deze dus gerust verzorgen met badolie en een vochtinbrengende zachte crème.
• Temperatuurregulatie
  De baby heeft moeite om de temperatuur te reguleren. Hiervoor zijn 2 oorzaken te noemen:
  – De baby heeft een relatief groot lichaamsoppervlak, waardoor er relatief meer water verdampt. Verdamping van water leidt tegelijkertijd tot verlies van warmte.
  – De baby is nog niet in staat om water vast te houden.
  Door deze factoren treden er meer temperatuurschommelingen op. In een warme omgeving zal de baby meer gaan zweten, waardoor de temperatuur sneller zal kunnen dalen. Om deze reden wordt dan ook aangeraden om baby’s niet te dik aan te kleden of te dicht bij een warmtebron (radiator) te leggen
• Opname van stoffen
  Omdat de barrièrefunctie nog niet optimaal is kunnen lokaal aangebrachte middelen sneller door de huid worden opgenomen. Hiermee moet rekening worden gehouden bij het toepassen van bijvoorbeeld medicinale zalven.
• Trauma’s aan de huid
  De huid van premature baby’s die opgenomen zijn in de couveuse worden vaak beplakt met elektrodes van monitoren of pleisters om infuusnaaldjes vast te plakken. Bij het verwijderen van deze materialen treedt er een “stripping effect” op waardoor de opperhuid die al dun is nog dunner wordt gemaakt. De kans op waterverlies en ook op bacteriële huidinfecties kan hierdoor juist toenemen.

DE LEDERHUID

De structuren zoals zweetklieren en pijnzenuwen zijn al vroeg ontwikkeld bij de pasgeborene.

• Zweten
  De zweetklieren zijn zowel voor de premature baby als de normale baby goed aangelegd. Het zweten op zich is echter nog niet functioneel, d.w.z. dat het zweten op zich niet leidt tot relevante afkoeling van het lichaam. De normale baby zweet wel als reactie op een warme omgeving, de premature baby echter niet. Dit laatste heeft geen belangrijke betekenis voor de temperatuurregulatie.
• Pijn
  Pijnzenuwen zijn al aanwezig, ook bij de premature baby. Deze kunnen dus al pijn voelen. Ook hebben baby’s al vroeg een geheugen voor pijn; zij kunnen eerder geleden pijn later wel weer herinneren.
•  Zintuigen
  Ook de gevoelszenuwen en tastlichaampjes zijn al vroeg ontwikkeld. Het aanraken van scherpe voorwerpen vindt de baby niet fijn maar warme handen op de huid vindt hij erg prettig. Ook het masseren met een babyolie vindt de baby erg aangenaam. De huid is dus eigenlijk het enige zintuig dat meteen na de geboorte klaar is om zijn functie te vervullen. Dit in tegenstelling tot de oogjes en de oortjes, die ‘aan de buitenkant’ wel gevormd zijn, maar nog niet voldoende goed werken. De baby kan immers nog niet voorwerpen en mensen op afstand goed scherp zien. Ook geluiden (hoge of lage tonen) kan de baby nog niet goed verwerken. Maar met zijn huid ervaart hij direct na de geboorte het verschil tussen warmte en kou, zachte en harde materialen en wollen of katoenen kleding. Studies hebben verder aangetoond dat een goed contact via de huid ook een gunstig effect heeft op de gezondheid en het welzijn van de baby. Baby’s die bijvoorbeeld regelmatig worden gemasseerd, groeien over het algemeen sneller en hebben een hoger gewicht. Het masseren met een zachte oliegel vindt de baby tevens erg aangenaam.

Hoe verzorgt u de babyhuid ?

Bij de verzorging van de babyhuid dien je

• te voorkómen dat de huid uitdroogt
• te voorkómen dat de baby te veel afkoelt
• de huid te beschermen tegen indringen van micro-organismen en toxische stoffen van buitenaf

1. In bad
Een vochtige huid heeft een grotere doorlaatbaarheid, doordat de bovenste cellagen water opnemen; zij zwellen op en komen losser van elkaar te zitten. De huid kan hierdoor ook gemakkelijk beschadigd raken.
De baby hoeft daarom slechts kort in bad, maximaal 5 minuten. De baby hoeft ook niet elke dag in bad, maximaal 3 keer per week is voldoende. Gebruik daarbij lauwwarm water (36-38 graden Celsius). Je kunt ook een scheutje badolie in het badwater doen. Daarmee houd je het huidje van de baby soepel en zacht en voorkom je dat deze uitdroogt. Was je baby met een katoenen washandje en gebruik geen zeep. Zeep vermindert de werking van de badolie. Na het baden kun je de baby het beste droogdeppen (niet wrijven !) met een katoenen luier; die neemt meer vocht op dan een handdoek. Let erop dat ook de huidplooien goed droog zijn. Het huidsmeer in liezen en oksels kan de eerste dagen rustig blijven zitten. Je kunt het eventueel uitsmeren, dat vindt de baby vaak prettig.Om vochtige huidplooien te voorkomen kun je ze eventueel inpoederen. Strooi het poeder eerst op een gaasje en breng het vervolgens aan in de huidplooien. Zo voorkom je dat het in contact komt met de oogjes, de neus of mond. Gebruik geen poeder in combinatie met zalf: het poeder vormt dan klontjes. Eventueel kun je de baby na het afdrogen insmeren met een bodylotion of – als de huid erg droog is – met een rijke olie.

2. Haartjes wassen
Uiteraard moet ook de shampoo mild zijn, omdat de hoofdhuid van de baby dun en gevoelig is. Twee keer per week wassen is voldoende. Verder bestaan er voor speciale, zeer zachte borsteltjes, die het hoofdje van je baby als het ware ‘aaien’.

3. Zon en de babyhuid
Omdat de babyhuid nog geen beschermend pigment kan aanmaken, is het beter om de baby de eerste zes maanden uit de zon te houden. Daarna blijft het belangrijk om de baby te beschermen tegen zonnestralen. Wrijf de huid goed in met een zonnecrème met een hoge beschermingsfactor (factor 50+ wordt aangeraden). Zorg in ieder geval ervoor dat de huid niet verbrandt.

4. Lokaal aangebrachte geneesmiddelen
Lokaal aangebrachte geneesmiddelen kunnen gemakkelijker de babyhuid binnendringen waardoor het gevaar van schade aan de inwendige organen groter is. Dit wordt veroorzaakt door de volgende factoren:

• Het huidoppervlak van de baby is ten opzichte van het lichaamsvolume zevenmaal groter dan bij de volwassene. Er wordt dus relatief meer van het geneesmiddel door de huid opgenomen.
• De opname door de huid is groter doordat de opperhuid dunner is dan bij de volwassene
• Doordat organen zoals de lever en nieren nog niet rijp genoeg zijn, zullen geneesmiddelen minder snel ontgiftigd en uitgescheiden worden door de baby.

5. Hypoallergene producten
Voor de dagelijkse verzorging van de babyhuid wordt aangeraden om hypoallergene producten te gebruiken. Hypoallergeen betekent letterlijk “verminderde kans op allergie”. Met de term hypoallergeen op babyverzorgingsproducten wordt bedoeld, dat er zo min mogelijk stoffen in het product zijn verwerkt die allergische reacties kunnen geven. Het gebruik van een hypoallergeen product sluit dus niet uit, dat de babyhuid overgevoelig reageert. In een hypoallergeen product kan bijvoorbeeld nog wel een parfumgrondstof verwerkt zijn. De kans dat op deze parfumgrondstof een overgevoeligheidsreactie optreedt, is echter kleiner dan bij een parfumgrondstof die in een normaal (niet-hypoallergeen) product verwerkt is.

Fabels over de babyhuid

1. Bij de verzorging van de babyhuid kun je beter geen producten gebruiken waar parfum in zit
Dit advies wordt alleen gegeven aan baby’s en kinderen die aan eczeem lijden. Voor baby’s en kinderen die een normale huid hebben is er niets op tegen om huidverzorgingsproducten te gebruiken waar parfum verwerkt is. De echte contactallergie voor parfum komt onder de leeftijd van 2 jaar immers zelden voor (kleiner dan 1%). Het eczeem dat vaak bij baby’s wordt gezien, wordt meestal niet veroorzaakt door contact met parfum, maar door irritatie factoren zoals te langdurig warm water contact en te koude of juist te warme slaapomgeving.

2. Het is beter om alleen water te gebruiken bij het wassen van de baby
Hoe gek het ook klinkt, hoe langer huid contact maakt met water hoe meer de huid uitdroogt ! Water onttrekt juist vocht van de huid. Dompel je de huid onder water dan zal de huid eerst gaan opzwellen omdat de huidcellen vocht opnemen. Het is bekend dat na ongeveer 10 minuten de huid verzadigd wordt met water. Haal je de huid daarna uit het water, dan vertoont deze rimpels. Dit wordt veroorzaakt doordat het vocht ook tussen de cellen in is gaan zitten waardoor de cellen losser van elkaar zijn komen te liggen. Laat je de huid vervolgens aan de lucht drogen dan zal deze vocht verliezen doordat de huidbarrière verstoord is. De huid vertoont dan rimpeling en schilfering. Het uitdrogen van de huid kun je tegengaan door bij het wassen een hydraterende badmelk of een rijke olie te gebruiken die de huid voorziet van een beschermend laagje.

3. Baby’s moet je altijd warm en dik aankleden
Het is een gewoonte om baby’s dik aan te kleden met een dekentje en zo dicht mogelijk bij een radiator. Aan de ene kant wordt dit aangeraden omdat baby’s nog niet goed hun lichaamstemperatuur kunnen regelen. Wanneer de baby echter teveel uitzweet doordat hij het te warm krijgt, verlies hij juist meer vocht en zal de lichaamstemperatuur juist teveel dalen. Het is dus van belang om hier een middenweg in te vinden.

4. De zogenaamde hormooncrèmes zijn slecht voor de babyhuid en zorgen ervoor dat de baby minder hard groeit.
Homooncrèmes (medische term “corticosteroïden”) hebben een slechte naam doordat ze met “hormonen” worden geassocieerd. Door ondeskundig gebruik zijn er in de periode dat deze middelen net op de markt kwamen, onnodig veel bijwerkingen gezien. Door de angst voor de mogelijke bijwerkingen, vermeld in de bijsluiters, roept de naam “hormoonzalf” negatieve reacties op. Vooral ouders met kleine kinderen die “hormoonzalven” krijgen voor eczeem, zijn vaak huiverig de zalven te smeren. Dat is begrijpelijk, maar niet terecht. Bij deskundig gebruik kunnen baby’s en kinderen veel baat hebben bij het gebruik van hormooncrèmes zonder last te ondervinden van bijwerkingen. Bovendien worden bij baby’s en kinderen zwak werkende hormooncrèmes toegepast die bij beperkt gebruik niet door het lichaam worden opgenomen. Een groeivertraging als bijwerking is daardoor uitgesloten.

5. Wanneer de baby eczeem ontwikkelt betekent dit dat de baby allergisch is voor koemelk.
Koemelkallergie geeft in eerste instantie klachten van het maagdarmkanaal, bijvoorbeeld braken, diarree, obstipatie, groeivertraging, voedselweigering, krampjes en ontroostbaar huilen. Bij het laten staan van koemelkvoeding (minimaal 4 weken) verdwijnen deze klachten en bij het weer toedienen ontstaan de klachten opnieuw. Dit is de zogenaamde provocatietest die je zelf thuis kan uitvoeren.

Er bestaan tegenstrijdige meningen in hoeverre er een oorzakelijke relatie bestaat tussen koemelkallergie en atopisch eczeem. Wel wordt bij 25-30% van de zuigelingen met ernstige vorm van eczeem , koemelkallergie vaker gevonden. Bij lichtere vormen van atopisch eczeem is deze frequentie lager. Wanneer je baby eczeem krijgt moet je dus niet meteen overstappen naar een koemelkvrije voeding. Overleg altijd eerst met de kinderarts.

6. Berg wordt veroorzaakt doordat een te vette shampoo is gebruikt om het haar te wassen.
Berg ontstaat door het indrogen van vernixvet, de natuurlijke vetlaag die op de huid van pasgeborenen aanwezig is. Dit vet kun je behandelen door het in te masseren met een vette zalf in babyolie en een nacht te laten zitten. De volgende dag de haartjes wassen met een milde babyshampoo. Deze behandeling kan zonodig herhaald worden.