Epinefrine auto-injector (noodpen)

Een epinefrine (of adrenaline) auto-injector is een voorgevulde injectiespuit, een “noodpen”  waarmee u uzelf of uw kind kunt behandelen in het geval van een ernstige allergische reactie, een zogenaamde ANAFYLACTISCHE REACTIE (oftewel “anafylaxis”  genoemd).

WAT IS EEN ANAFYLACTISCHE REACTIE ?
Een anafylactische reactie is een hevige algemene reactie waarbij in korte tijd, vaak binnen enkele minuten tot een uur, het lichaam allergisch reageert op bijvoorbeeld een voedingsmiddel of een insectensteek. De verschijnselen of symptomen treden op in verschillende organen, zoals de ogen, de huid, het maagdarmkanaal en de longen, en meestal in meerdere organen tegelijk. In het ergste geval treedt een zodanige bloeddrukdaling op, dat de persoon het bewustzijn kwijt kan raken. We spreken dan van shock. Een anafylactische reactie is gevaarlijk en kan in het ergste geval dodelijk zijn.

WAT ZIJN DE VERSCHIJNSELEN BIJ EEN ANAFYLACTISCHE REACTIE ?

1. Jeuk, vaak met uitgebreide roodheid van de huid en galbulten.
2. Zwelling van oogleden, lippen, keel, handen of elders.
3. Maagdarmklachten: pijn, misselijkheid, braken, diarree.
4. Ademhalingsproblemen: druk op de borst, piepende ademhaling, kortademigheid, blauwe lippen, heesheid, moeite met praten en slikken.
5. Duizeligheid, verminderd aanspreekbaar zijn, wegraking.

VOOR WIE IS EEN NOODPEN ABSOLUUT NOODZAKELIJK ?

1. Eerder doorgemaakte anafylactische shock op een insectensteek, voedsel en latex.
2. Patiënten met systemische mastocytose
3. Patiënten met inspanningsgebonden anafylaxis
4. Patiënten met eerdere anafylaxis zonder duidelijke oorzaak

Na overleg met uw arts kan een noodpen ook worden voorgeschreven in de volgende gevallen:

1. Anafylaxis op penicilline
2. Intolerantie op NSAIDs (bepaalde groep pijnstillers, zoals ibuprofen)
3. Koude urticaria
4. Milde anafylaxis, waarbij de patiënt bang is voor een toekomstige ernstiger reactie

Het kan dus zijn dat u al eens een dergelijke anafylactische reactie heeft meegemaakt, het kan zijn dat uw behandelend arts u uit voorzorg een epinefrine auto-injector heeft voorgeschreven. In deze folder wordt u uitgelegd wat een anafylaxis betekent, hoe u de verschijnselen of symptomen hiervan herkent, wanneer en hoe u de epinefrine auto-injector moet gebruiken en wat u daarna moet doen.

WIE MOGEN DE AUTO-INJECTOR NIET GEBRUIKEN ?
Er bestaan geen absolute contra-indicaties voor het gebruik van de noodpen. Voorzichtigheid is wel geboden bij patiënten met bepaalde hartkwalen, schildklieraandoeningen, suikerziekte, astma, prostaatvergroting en glaucoom. Dan nog weegt bij een levensbedreigende anafylaxie het voordeel op tegen eventuele risico’s.

Hoe werkt de epinefrine auto-injector ?

Het werkzame medicijn in de epinefrine auto-injector is epinefrine of adrenaline. Dit is een stof die ook in het lichaam voorkomt en die daar wordt vrijgemaakt in acute stresssituatie, zoals hevig schrikken en inspanning. Door de adrenaline gaat de bloeddruk omhoog, versnelt de hartslag en verwijden de luchtwegen zich. Als u de epinefrine auto-injector ten onrechte gebruikt, dus zonder dat er een anafylactische reactie is, dan is dit meestal geen probleem, u merkt dat u gedurende enige minuten hartkloppingen krijgt en mogelijk hoofdpijn, alsof u hevig bent geschrokken.

Wanneer moet u de epinefrine auto-injector gebruiken ?

Als een of meerdere van bovenstaande verschijnselen optreden is het belangrijk om snel te handelen. Bij een geringe reactie, bijvoorbeeld alleen jeuk en roodheid van de huid, kan worden afgewacht. Als u twijfelt kunt u uit voorzorg naar een arts of een spoedeisende hulp gaan en daar het verdere beloop afwachten. Zodra de reactie zich uitbreidt buiten de huid, dat wil zeggen als er duidelijk zwelling van de keel of kortademigheid of een neiging tot flauwvallen optreedt, moet u de epinefrine auto-injector gebruiken. Verderop leest u hoe.

Hoe gebruikt u de epinefrine auto-injector ?

In Nederland zijn verschillende epinefrine auto-injectoren of noodpennen verkrijgbaar. De sterkte (dosering) welke de patiënt nodig heeft, is afhankelijk van het gewicht. Elke adrenaline auto-injector kent zijn eigen gebruiksinstructies. Het is voor de patiënt zeer belangrijk dat hij deze instructies kent en regelmatig oefent om juist te kunnen handelen op het moment dat het nodig is. Nadat de injectie gegeven is nog tien tellen de plek masseren. Een injectie met een auto-injector kan na 15 minuten worden herhaald indien de symptomen nog niet zijn afgenomen.

Wat zijn de verwachte effecten van een injectie met de epinefrine auto-injector ?

Nadat de epinefrine auto-injector is toegediend altijd 112 bellen voor een ambulance en doorgeven dat het gaat om een anafylactische reactie. De adrenaline auto-injector is een EHBO middel, het gebruik heeft snel en goed, maar tijdelijk effect, dus de patiënt moet altijd nog door een arts worden beoordeeld en eventueel verder behandeld, ook al lijkt de patiënt weer op te knappen. Na het gebruik van de noodpen dient uiteraard weer een nieuwe epinefrine auto-injector te worden aangevraagd. 

Waar moet u op letten als u de epinefrine auto-injector gebruikt ?

1. Patiënten die een auto-injector krijgen voorgeschreven dienen mondeling, schriftelijk en door middel van een demonstratie(trainer/ oude pen) voorgelicht te worden over wanneer te gebruiken, hoe te gebruiken en het handelen direct na de toediening. Deze voorlichting dient na 2 maanden geëvalueerd te worden en eventueel herhaald te worden.
2. Patiënten die een auto-injector voorgeschreven krijgen, dienen geïnformeerd te worden over de aanschaf van een Witte Kruis Alarmpenning en de mogelijkheid van een medisch paspoort (KNMG).
3. Een aanvullende “nood-set” met ampullen en/of tabletten en/of aerosool kan voorgeschreven worden aan patiënten met anafylaxis die naar (exotisch) buitenland gaan en/of patiënten die kundig zijn op het gebied van injectietechniek. Hierbij dient de nodige instructie plaats te vinden zodat een overzichtelijk behandelplan gehandhaafd blijft.
4. Zwangerschap of borstvoeding zijn geen contra-indicaties voor het gebruik van de epinefrine auto-injector.
5. Voor mensen met hartvaataandoeningen, dient in overleg met de behandelend arts te worden gekeken of de noodzaak voor het gebruiken van een epinefrine auto-injector opweegt tegen de eventuele risico’s.
6. Bepaalde medicijnen tegen onder andere hoge bloeddruk (de zogenaamde “betablokkers”) mogen niet worden gebruikt als u een noodpen bij u draagt. Overlegt u dan direct met uw behandelend arts over vervangende medicijnen.
7. Nu u een adrenaline auto-injector heeft voorgeschreven gekregen zult u ook kenbaar moeten maken aan uw omgeving dat u een hevige allergische reactie kunt krijgen.

De werkgroep Anafylaxie van de Stichting Voedselallergie, de patiëntenorganisatie voor voedselallergie en voedselintolerantie kan u hier in ondersteunen door u informatie te geven hoe u dit kunt doen. Er is bijvoorbeeld ook een protocol voorhanden hoe u de school- of werkomgeving kunt informeren. Inlichtingen: www.stichtingvoedselallergie.nl