Posttrombotisch syndroom

Het posttrombotisch syndroom (afgekort PTS) is een combinatie van huidverschijnselen aan een been die ontstaat bij mensen die een diepe veneuze trombose (afgekort DVT) hebben doorgemaakt. Het PTS ontwikkelt zich meestal binnen twee jaar na een DVT en bij 25-50% van de mensen met een DVT.

Hoe ontstaat het posttrombotisch syndroom ?

In staande houding moet het bloed in de aderen, tegen de zwaartekracht in, naar boven worden gepompt. Dit gebeurt voornamelijk door de spieren van de kuit. Lopen is daarom uitstekend, maar lang staan of zitten is slecht voor de bloedafvoer door de aderen. In de aderen zijn kleppen aanwezig die in verticale houding het terugstromen van het bloed naar de voeten verhinderen. Door de aanwezigheid van een trombose (=stolsel) in de ader, zoals bij een DVT, kunnen deze kleppen zodanig beschadigd raken dat ze niet meer goed afsluiten. Als gevolg hiervan stroomt het bloed gemakkelijk terug, zodat de druk in de aderen en haarvaten toeneemt. In het bloed dat achterblijft in de beenaderen zitten niet alleen rode bloedcellen, maar ook diverse afbraakproducten, ontstekingseiwitten, afweercellen en stollingseiwitten. Deze cellen en stoffen treden op een gegeven moment de bloedbaan uit en komen in de weefsels terecht. Op den duur zullen dan de voor PTS kenmerkende verschijnselen in de huid zichtbaar worden (lees verder).

OORZAKELIJKE FACTOREN
Of een PTS daadwerkelijk zal ontstaan, is afhankelijk van een aantal factoren:
1. De uitgebreidheid, lokalisatie en duur van de trombose. Een kleine trombose die maar kort aanwezig was, zal minder vaak lange termijn problemen geven dan een grote trombose die langdurig aanwezig was en dus langdurig de ader heeft beschadigd. Hoe hoger de trombose, hoe groter de kans op een PTS. Een trombose tot aan een bovenbeen ader zal ten opzichte van een trombose in een kuitader dus meer kans geven op het ontstaan van een PTS. De kleinste kans op een posttrombotisch been is bij een beperkte trombose die snel behandeld werd en waarbij de symptomen beperkt waren of zeer snel verdwenen na het instellen van de antistollingsbehandeling.
2. Elastische kousen. Door het dragen van elastische kousen zal de druk in de oppervlakkige aders worden verminderd. Door de extra mechanische ondersteuning zal het bloed in het been gemakkelijker rondgepompt kunnen worden, waardoor problemen zoals vochtophoping worden voorkomen. Met andere woorden, door het dragen van elastische kousen kan de risico op een PTS verminderd worden.

Hoe ziet het posttrombotisch syndroom eruit ?

Verschijnselen die bij een PTS worden gezien zijn; een dunne, glanzende huid, zwaar vermoeide gevoel in het been, vocht in het been (oedeem), een roestbruine, hemosiderine verkleuring van de huid (door afzetting rode bloedcellen in de huid), eczeem, spataders, atrofie blanche (witte verkleuringen) en op langere termijn moeilijk genezende wonden (open been)

Hoe wordt het posttrombotisch syndroom vastgesteld ?

De diagnose PTS wordt gesteld op basis van de huidverschijnselen en de voorgeschiedenis, namelijk een doorgemaakte DVT in het verleden. Verder kan PTS worden onderzocht door middel van het duplexonderzoek.

DUPLEXONDERZOEK
Dit is een combinatie van ultrageluidsgolven en echo-onderzoek om het adersysteem van het been in beeld te krijgen. Bij een PTS is er sprake van een reflux van het bloed in het diepe adersysteem van het been, dat wil zeggen dat het bloed van boven naar beneden terugstroomt.

Wat is de behandeling

PREVENTIE VAN PTS
1. Elastische kousen. Nadat de diagnose DVT is vastgesteld wordt het aangedane been gezwachteld en worden er elastische kousen op maat gemaakt. Tegelijkertijd wordt er voor minimaal 3 maanden antistollingstherapie (=bloedverdunners) voorgeschreven. Indien deze kousen gedurende twee jaar consequent gedragen worden, kan het optreden van het PTS met 50% verminderd worden. De meeste mensen kunnen na het dragen van de steunkousen weer alles doen, inclusief sporten. Voor patiënten die na de 2 jaar toch nog klachten blijven houden (bijv. vermoeide gevoel, opzetten van het been) is het belangrijk de steunkousen te blijven dragen. Dit geldt in het bijzonder tijdens periodes van lang staan of zitten (bijv. lange vlieg- of autoreizen). De druk in de aderen is dan het hoogst. De kousen dienen niet te worden gedragen tijdens het slapen omdat bij het liggen geen zwaartekracht dient te worden overwonnen en daardoor de druk op de aders veel lager is.
2. Operatieve behandeling. Er bestaan verschillende operatieve technieken om het stolsel in de ader bij een DVT te verwijderen. Het is echter nog niet duidelijk of een vroege operatieve verwijdering van het stolsel de risico op het later ontstaan van een PTS daadwerkelijk kan verminderen. Voornamelijk hoger gelegen stolsels (tot en met de liesader) zijn geschikt voor een operatieve verwijdering. De operatieve behandeltechnieken worden echter nog niet door iedere vaatchirurg in Nederland uitgevoerd.

BEHANDELING VAN PTS
Wanneer eenmaal de verschijnselen van PTS zijn opgetreden is dit syndroom niet meer te genezen. Er wordt dan aangeraden om de elastische kousen levenslang te dragen om de kans op het ontstaan van lange termijn complicaties, zoals het open been te verminderen.

Wat kunt u zelf doen om een posttrombotisch syndroom te voorkómen ?

• Beweeg veel (lopen, fietsen, zwemmen) en draag daarbij de elastische kous (ook bij warm weer). Dat is de belangrijkste leefregel. Juist op warme dagen is de kous vaak het hardst nodig.
• Voorkom overgewicht.
• Vermijd knellende kledingstukken als strakke broeken, elastieken banden en dergelijke.
• Zorg voor gemakkelijk schoeisel. Hoge hakken verhinderen een goede pompwerking van de kuitspieren.
• Leg de benen omhoog bij langdurig zitten. Zo nodig kan ook het voeteneind van het bed iets worden verhoogd, mits men daardoor niet kortademig wordt.

Wat is het beloop van een posttrombotisch syndroom ?

Het hebben van een PTS is op zich niet bedreigend voor het aangedane been maar kan de persoon wel veel ongemak bezorgen. In het slechtste geval zal een PTS binnen enkele jaren eindigen in een open been.