Alopecia androgenetica

Alopecia androgentica is de meest voorkomende vorm van haaruitval bij volwassenen. Alopecia androgenetica betekent letterlijk “mannelijke type haaruitval”. Geschat wordt  dat 70% van de Nederlandse mannen op een bepaald moment in zijn leven last krijgt van haaruitval. Zelfs in de puberteit kan de haaruitval al beginnen. Er zijn daarbij verschillende patronen mogelijk. Erfelijkheid speelt een belangrijke rol. Bij vrouwen komt alopecia androgenetica ook veel voor (cijfers ontbreken echter). Dit begint meestal rond de menopauze. De haaruitval kan echter ook vóór de menopauze beginnen. Ook bij vrouwen speelt erfelijkheid een belangrijke rol.

Hoe ontstaat alopecia androgenetica ?

Bij mannen is kaalheid een normaal verschijnsel ; de mate en leeftijd van optreden is erfelijk bepaald. Bij vrouwen kan deze vorm van kaalheid helaas ook optreden. Slechts in zeldzame gevallen is deze vorm van kaalheid een uiting van een onderliggende aandoening van de vrouwelijke geslachtsorganen
Om het ontstaan van alopecia androgenetica te begrijpen is een inzicht in de groei van haren noodzakelijk. Allereerst is het goed om te weten dat niet alle haren gelijktijdig groeien en dat haren slechts een beperkte tijd kunnen groeien. Er zijn 3 fasen:
1. ANAGENE FASE.  Dit is de groeifase van het haar, waarvan de duur weer verschilt van persoon tot persoon . Tussen 66-96% van de haren bevindt zich in de anagene fase. Deze fase duurt voor vrouwen wel wat langer waarvoor ze in staat zijn om gemiddeld langer haar te dragen. De haren zijn in deze fase dik, sterk en goed gepigmenteerd.
2.  KATAGENE FASE. De groei is gestopt. De haar zit nog wel vast in de hoofdhuid, maar de haarzak begint te verschrompelen. De haar wordt steeds dunner en er zit ook minder pigment in. Tussen 0-6% van de haren zijn katageen.
3. TELOGENE FASE. Dit is de fase dat de haar uitvalt. Tegelijkertijd begint in dezelfde haarzak een nieuwe haar aan een nieuwe groeicyclus. Tussen 2-18% van alle haren zitten in de telogene fase.
Verder mag van de totale haarpopulatie tussen de 0-18% uit haren bestaan die een afwijkende groei hebben (zgn. dystrofisch/ dysplastisch).
Voor zowel mannen als vrouwen is het ontstaansmechanisme van alopecia androgenetica waarschijnlijk gelijk. Er is sprake van  een erfelijke (over) gevoeligheid van de haren voor één van de mannelijke hormonen, namelijk dihydrotestosteron (verder afgekort als “DHT”). Deze (over) gevoeligheid is erfelijk bepaald. De mate van (over) gevoeligheid is niet overal gelijk verdeeld over de schedelharen; ook bestaan er tussen mannen en vrouwen weer verschillen in deze gevoeligheid. Deze verschillen bepalen het patroon van haaruitval.

DHT heeft de volgende gevolgen:
– verkorting van de  anagene groeifase : hierdoor lijkt de haarimplant dunner
– relatieve toename aantal haren in telogene ‘uitval’ fase
– uiteindelijk verschrompeling van de haarwortels.
Als éénmaal de haarwortels verschrompeld zijn is nieuwe haargroei niet meer mogelijk.

Hoe ziet alopecia andragenetica eruit ?

Het beeld verschilt dus bij mannen en vrouwen

BIJ DE MAN
Haaruitval eerst in de voorste haargrens en de haargrenzen bij de slapen en ook bij de top en de kruin. Meestal blijven de haren boven de oren doorlopend naar achteren bestaan. De gehele schedel kan echter op den duur kaal worden.
BIJ DE VROUW
Haaruitval vindt veel meer gelijkmatig plaats (diffuus patroon). De haargrenzen blijven echter intact i.t.t. die bij de man.

Niet alleen bij de man, maar vooral ook bij de vrouw kan deze vorm van haaruitval leiden tot grote psychosociale problemen.

Hoe wordt de diagnose gesteld van alopecia androgenetica ?

De diagnose wordt gesteld aan de hand van het klinisch beeld en het verhaal van de patiënt. Wel is het is van belang om androgene alopecia te onderscheiden van haaruitval veroorzaakt door medicijngebruik, vergiftiging, (chronische) inwendige ziekten  en stress factoren. Ook alopecia areata dient te worden uitgesloten. Bij alopecia androgenetica zijn de meeste patiënten kerngezond !

IS HORMOON ONDERZOEK ZINVOL BIJ VROUWELIJKE PATIENTEN  ?
Zoals al eerder gemeld is alopecia androgenetica bij vrouwen slechts in zeldzame gevallen een uiting van een onderliggende aandoening, van bijvoorbeeld de vrouwelijke geslachtsorganen. Meestal zijn dan ook andere klachten aanwezig bijvoorbeeld menstruatie- stoornissen, verminderde libido, overbeharing (m.n. baardstreek), acné,  en andere tekenen van vermannelijking (bijv. zwaardere stem). Indien deze klachten niet aanwezig zijn is aanvullende hormonen onderzoek NIET zinvol.
Ook een analyse van de haarwortelstatus is zinloos !

Wat is de behandeling van alopecia androgenetica ?

De behandelaanpak verschilt weer bij mannen en vrouwen.

BIJ DE MAN:
1. Minoxidil lotion 2% en 5%. Het middel kan de haargroei stimuleren. Het resultaat verschilt echter van pesoon tot persoon. Bovendien kunnen de pasverkregen haren weer uitvallen zodra men met het middel stopt. Minoxidil wordt tweemaal daags op droog haar aangebracht. Het eerstvolgend half uur, het haar niet nat maken. De behandelkuur duurt minimaal 12 maanden. Slechts bij 5-10% wordt  hergroei van de haren gezien ; bij 30% stopt de haaruitval.  Minoxidil wordt niet vergoed. Klik op www.minoxidil.nl voor meer informatie.
2. Operatieve ingrepen
a. Haartransplantatie. Hierbij worden haren afkomstig van het achterhoofd getransplanteerd naar de kale plekken elders. De haren van het achterhoofd zijn namelijk minder gevoelig voor DHT. Tijdens de transplantatie wordt er tevens gebruik gemaakt van lasertechnologie.
b. Huid reductie (hair weaving). Hierbij wordt een kaal stuk gebied eruit gesneden waarna de eindjes naar elkaar toe worden getrokken. Hierdoor krijg je dus een soort van verkleining van het haarloze gebied.
Deze operatieve ingrepen worden slechts in beperkte centra uitgevoerd in Nederland en de kosten ervan zijn niet opgenomen in het ziekenfondspakket.
3. Finasteride. Deze stof remt het enzym 5-alpha-reductase, welk normaal de productie van DHT reguleert. Het gevolg is dat er veel minder DHT wordt gevormd waardoor de haaruitval stopt.  Finasteride dient minimaal 3 maanden te worden gebruikt. Alleen bij geringe tot matig ernstige kaalheid bij mannen is het succesvol gebleken. Het effect na 12 maanden kuur  is als volgt: 48% v.d. patiënten krijgt weer haargroei op bovenkant van de schedel ( =  vertex) ; na 24 maanden is dit 58%. Het effect op het voorste schedel gebied is echter minder (slechts 31% ziet weer haargroei na 1 jaar). In Nederland is dit middel vooralsnog niet geregistreerd als medicijn tegen alopecia androgenetica.

BIJ DE VROUW:
1. Minoxidil lotion 2% en 5%. Het middel kan de haargroei stimuleren. Het resultaat verschilt echter van persoon tot persoon. Bovendien kunnen de pasverkregen haren weer uitvallen zodra men met het middel stopt.  Minoxidil wordt tweemaal daags op droog haar aangebracht. Het eerstvolgend half uur, het haar niet nat maken. De behandelkuur duurt minimaal 12 maanden. Slechts bij 5-10% wordt  hergroei van de haren gezien ; bij 30% stopt de haaruitval.  Minoxidil wordt niet vergoed. Klik op www.minoxidil.nl voor meer informatie.
2. Tot enkele jaren geleden werd de Diane-35 pil nog voorgeschreven bij kalende vrouwen , soms in combinatie met een extra hormonaal medicijn Androcur. Vanwege toenemende aantal gevallen van complicaties zoals trombosebeen en longembolie, heeft de beroepsvereniging alle artsen geadviseerd om geen enkele vorm van hormoontherapie bij vrouwen met haaruitval voor te schrijven. Ook middelen zoals finasteride en dutasteride worden niet bij vrouwen aangeraden.

Wat kunt u zelf aan alopecia androgenetica doen ?

Indien de genoemde middelen niet het beoogde effect geven kunt u gebruik maken van kunstmatige haren in de vorm van haarstukjes, toupets of een pruik.

Wat is het beloop van alopecia androgenetica ?

Alopecia androgenetica zal niet spontaan herstellen. Bij mannen kan de gehele schedel op den duur kaal worden. Bij vrouwen is de kans op algehele kaalheid veel kleiner dan bij mannen, vooral vanwege de verschillen tussen mannen en vrouwen in zowel de haargroeicyclus als de gevoeligheid voor mannelijke hormonen in het bloed.