Hypertrichosis

Hypertrichosis is een toename van haar op een willekeurig lichaamsgebied, die niet aan een bepaald patroon gebonden is. De toename van haar is meer dan verwacht wordt op grond van leeftijd, ras of geslacht. Er moet onderscheid worden gemaakt met hirsutisme bij vrouwen, waarbij de beharing toegenomen is volgens het mannelijke beharingspatroon. Hypertrichosis komt dus zowel bij mannen (jongens) als vrouwen (meisjes) voor. Hypertrichosis kan aangeboren of later in de leeftijd verworven zijn en zowel beperkt als uitgebreid op het lichaam voorkomen. Meestal is hypertrichosis een kosmetisch probleem, soms is het een uiting van een onderliggende (inwendige) ziekte of syndroom.

Hoe ontstaat hypertrichosis ?

Er bestaan een aantal mogelijke wijzen waardoor hypertrichosis kan ontstaan. De precieze mechanismen hierachter zijn nog niet allemaal opgehelderd.
– Transformatie van korte lichte haartjes (zogenaamde “vellus” haartjes) naar de langere, dikkere en gepigmenteerde “terminale” haren. Dit proces ontstaat in normale situaties bijvoorbeeld in de oksels en liezen en bij mannen in de baard- en borstregio.
– Toegenomen duur van de groeifase van het haarzakje. Normaliter doorloopt een haar drie fasen; anagene fase, de groeifase van het haar; de katagene fase, waarbij de groei is gestopt en het haar dunner en lichter wordt en tot slot de telogene fase, waarbij de haar uitvalt (=uitvalfase). Langer en dikker haar ontstaat doordat het haar zich langer in de anagene fase bevindt. Als gevolg hiervan zijn er minder haren in de uitvalfase, waardoor weer het aantal haren per oppervlakte eenheid toeneemt.
– Toegenomen dichtheid aan haarzakjes in een bepaald lichaamsdeel kan ook leiden tot hypertrichosis. Het mechanisme hierachter is onduidelijk.

Wat zijn de verschillende vormen van hypertrichosis ?

Er bestaan vele vormen van hypertrichosis, de een nog zeldzamer dan de andere. Hieronder worden de belangrijkste opgesomd.
A. Aangeboren gelokaliseerde hypertrichosis. Voorbeelden hiervan zijn de aangeboren (reuzen) moedervlekken waar haren uitgroeien (“Tierfell nevus”) , overbeharing gelokaliseerd aan de stuit bij bepaalde vorm van een open ruggetje (spina bifida) en een plaatselijke toename van wenkbrauwharen. Deze vormen worden ook wel “naevoïde hypertrichosis” genoemd.
B. Aangeboren uitgebreide hypertrichosis
– Dit kan een normaal verschijnsel zijn bij te vroeg geboren baby’s die in de eerste levensmaand een uitgebreide “lanugo” haartjes vertonen die daarna door blijvende beharing vervangen wordt. Lanugo haartjes zijn fijne zijde-achtige lange haartjes die ontstaan terwijl de baby zich nog in de vruchtzak bevindt en die worden afgestoten aan het eind van de zwangerschap tot enkele maanden na de geboorte.
– Ook kan uitgebreide hypertrichosis bij de geboorte een uiting zijn van een zeldzaam syndroom. De meest bekende is het syndroom van Cornelia de Lange, die voornamelijk gekenmerkt wordt door psychische en neurologische achtergesteldheid. Deze kinderen worden geboren met hypertrichosis van de wenkbrauwen, wimpers met dunne vellushaartjes op het hoofd, waarbij de voorste haargrens verlaagd is. Ook bestaat er toename van vellusbeharing in de nek, rug en ledematen. Verder zijn er ontwikkelingstoornissen aan de armen en benen.
– Zeldzaam is de aangeboren hypertrichosis lanuginosa (AHL). Het staat ook bekend als het syndroom van Ambras, genoemd naar de plaats in Oostenrijk waar de eerste familie met AHL moet hebben gewoond. Sinds de 16e eeuw zijn er wereldwijd ongeveer 50 gevallen gemeld. Bij de geboorte is het kind extreem behaard met lanugohaar. Deze haren blijven doorgroeien tot een lengte van ongeveer 10 cm in de vroege kinderjaren. Afgezien van de handpalmen en de voetzolen, is de gehele huid bedekt met lanugo haar. Deze fijne lange haren blijven het gehele leven bestaan. Ook kunnen er afwijkingen aan de tanden en oren aanwezig zijn. De psychische ontwikkeling is ongestoord. Bij deze vorm zijn chromosomale afwijkingen gevonden. Mensen met deze vorm van hypertrichosis werden vroeger “weerwolven” of “aapmensen” genoemd en waren in de 19e eeuw publiekstrekkers van rondtrekkende circus-of kermisgroepen.
– Aangeboren hypertrichosis terminalis. Hierbij zijn alle lichaamsharen toegenomen in lengte, dikte en aantal. Over het gehele lichaam groeien voornamelijk terminale haren, met uitzondering van de handpalmen en de voetzolen. Meestal zijn er ook afwijkingen aan het tandvlees. Tot nu toe is er één familie in Mexico gemeld met deze aandoening, waarbij ook chromosomale afwijkingen zijn gevonden.
C. Verworven gelokaliseerde hypertrichosis
– Een vorm van verworven naevoïde hypertrichosis is de naevus van Becker. Hierbij zien we een donkere vlek, meestal op de schouder met daarin terminale haargroei.
– Ook kan gelokaliseerde overbeharing optreden ten gevolge van chronische prikkeling van de huid bijv. op de schouders bij lastdragers en rond een langdurig ontstoken gewricht. Ook sommige huidziekten hebben hypertrichosis als symptoom. Bij 60% van de mensen met langbestaande porfyria cutanea tarda ontstaat er hypertrichosis aan de slapen. Bij de aangeboren erytropoietische protoporfyrie bestaat er een zonovergevoeligheid. Behalve pigmentverkleuringen en verlittekening ontstaat er tevens hypertrichosis op zonblootgestelde delen (dus ook gezicht).
D. Verworven uitgebreide hypertrichosis. De volgende aandoeningen kunnen op latere leeftijd een uitgebreide hypertrichosis veroorzaken :
– Hersenaandoeningen, waaronder bepaalde virusinfecties van de hersenen, hoofdverwondingen bij kinderen, traumatische shock, en stoornissen van de hypothalamus (orgaantje in de hersenen)
– Acrodynie. Dit is een zeldzame reactie op langdurige blootstelling aan kwik.
– Infecties, bijvoorbeeld tuberculose bij kinderen en patiënten met AIDS.
-Wanvoeding. Zowel bij bulimia nervosa als anorexia nervosa kan hypertrichosis worden gezien.
– Spierziekten. Bij zowel dermatomyositis als polymyositis is hypertrichosis beschreven..
– Schildklierziekten. Hypertrichose is beschreven bij met name, kinderen met een traag werkende schildklier.
– Bij de zeldzame syndromen POEMS en het syndroom van Lawrence Seip is ook hypertrichose beschreven.
– Verworven hypertrichosis lanuginosa. Deze zeldzame vorm van hypertrichose is een symptoom van een inwendige kanker (onder andere long – of darmkanker) waarbij er een plotselinge omzetting plaatsvindt van normaal haar naar lanugo haar. Het mechanisme hierachter is onbekend.
– Medicamenten. Sommige medicamenten kunnen hypertrichosis (zowel beperkt als uitgebreid) als bijwerking geven. Toegenomen haargroei wordt dan voornamelijk gezien op de rug, borst, ledematen en soms ook in het gezicht. Voorbeelden zijn fenytoïne (tegen epilepsie), acetazolamide(tegen glaucoom), streptomycine (tegen tuberculose), latanoprost (vaatverwijdend middel), cyclosporine (tegen psoriasis), psoraleen (tegen psoriasis en vitiligo), diazoxide (vaatverwijdend middel) en lokale middelen zoals minoxidil (bij kaalheid) en corticosteroïden. De haargroei wordt meestal weer normaal zodra het betreffende medicijn wordt gestopt.

Hoe wordt de diagnose van hypertrichosis gesteld ?

De diagnose hypertrichosis wordt op gesteld op het klinische beeld. Bij verdenking van een onderliggende ziekte of syndroom wordt de patiënt(e) doorverwezen voor verdere onderzoek naar andere specialismen, zoals een kinderarts of internist.

Wat is de behandeling van hypertrichosis ?

Een eventuele onderliggende ziekte of syndroom dient eerst te worden vastgesteld en te worden behandeld. Sommige vormen van hypertrichosis kunnen dan verdwijnen. Een oorzakelijke medicijn dient zo mogelijk te worden aangepast. Voorts bestaan er een aantal ontharingsmethoden, met elk, zijn voor-en nadelen. Deze behandelingen worden hieronder opgesomd.

ONTHARINGSMETHODEN
Hierbij wordt er onderscheid gemaakt tussen depilatiemethodes en epilatiemethodes.

A. Depilatiemethodes
Bij depilatie wordt de haar ergens op een punt in de haarschacht verwijderd. Het is de meest eenvoudige methode die men zelf thuis kan uitvoeren. Het effect is slechts tijdelijk en de behandeling dient frequent herhaald te worden om het gewenste resultaat te behouden.
Bekende depilatiemethodes zijn scheren, harsen en het gebruik van ontharingscrèmes.
– Scheren
Deze methode is eenvoudig, goedkoop en weinig tijdrovend. Het haar groeit echter snel terug en voelt dan meestal hard en stug aan (als stoppeltjes). Scheren is voor veel vrouwen, zeker voor haren in het gezicht, geen aantrekkelijke optie. Tegenwoordig bestaan er ook scheerapparaten die ook de haarzakjes kunnen verwijderen.
– Harsen
Bij deze methode wordt een laagje warme was op de te behandelen plek gesmeerd. Vervolgens wordt dit dan in één ruk tegen de haargroeirichting in weggetrokken. De haren die in de was zijn blijven plakken worden soms met wortel en al meegenomen. Voor grote oppervlakten, bijv. de benen een goede methode. De haren blijven tussen de 4 tot 6 weken weg. Daarna moet het harsen herhaald worden. Harsen is pijnlijk en ingroeiende haren of ontstekingen van de haarzakjes worden vaak als bijwerking gezien.
– Ontharingscrèmes (= chemische ontharing)
Deze crèmes bevatten sulfide verbindingen of thioglycolaatzouten. Ze zijn in staat om haarschachten af te breken of op te lossen. De crème moet zolang blijven zitten, totdat de haren kronkelig en elastisch zijn geworden en gemakkelijk te verwijderen zijn. Dit duurt een paar uur. Na het ontharen moet de huid worden afgespoeld met lauw water. Daarna kan een verzorgende crème worden aangebracht.
Ontharingscrèmes zijn kostbaar wanneer grotere oppervlakten dienen te worden behandeld. Ook bestaat er een grote kans op irritatiereacties of contactallergisch eczeem. Om deze reden wordt het aanbevolen om 24 tot 48 uur van te voren een gevoeligheidsproef te doen op een klein stukje huid. Ontharingscrèmes dienen niet gebruikt te worden voor het gezicht of het schaamstreek. Tot slot is het goed om te weten dat de haren na een behandeling snel weer terugkeren.

B. Epilatiemethodes
Bij epilatie wordt de haar inclusief het haarzakje verwijderd of vernietigd. Het resultaat is een permanente verwijdering van het betreffende haarzakje. Toch kan met GEEN ENKELE van onderstaande methodes worden gegarandeerd dat alle ongewenste haarzakjes daadwerkelijk worden vernietigd.
– Elektrische epilatie. Deze behandeling wordt door een huidtherapeute uitgevoerd. Het is een van de langst bestaande methode om haarzakjes permanent te verwijderen. Een groot voordeel van deze techniek is dat elk haartje apart kan worden behandeld. Er wordt een dun naaldje in de huidporie van de haar geschoven en er wordt enkele seconden stroom gegeven. Hierdoor wordt de haarwortel vernietigd. De behandeling zal afhankelijk van de snelheid waarmee haartjes groeien, 1 tot 2 maal per week of iedere week plaatsvinden. Naarmate de haren minder snel teruggroeien wordt de behandeling om de 2 tot 3 weken uitgevoerd. Over het algemeen is 1 tot 1½ jaar nodig voordat de haren voldoende verdwenen zijn. Elektrische epilatie is veilig en effectief. Voor grotere gebieden met veel haargroei is de methode minder geschikt omdat de behandeling dan te lang duurt en te pijnlijk is. Wel kan bij teveel pijn eventueel een verdovende crème kan worden toegepast
– Laserepilatie. Met behulp van laserlicht kunnen haarzakjes permanent worden vernietigd. Het laserlicht wordt opgenomen door het pigment in de haarzakjes, waarna dit licht wordt omgezet in warmte, waardoor het haarzakje zal verhitten en verdwijnen. Laserepilatie kent veel voordelen ten opzichte van elektrische epilatie. Het is sneller, minder pijnlijk, minder afhankelijk van de deskundigheid van de behandelaar en mogelijk effectiever. Laserstralen zijn echter niet in staat om afzonderlijke haarzakjes te behandelen. Hoewel aan de werkzaamheid van laserepilatie niet hoeft te worden getwijfeld is het nog onduidelijk in hoeverre de haarvernietiging permanent is. Wel lukt het in het algemeen om tot 80% haarvermindering te verkrijgen. Tegenwoordig worden de volgende laserapparaten gebruikt voor ontharen (er achter staan de betreffende golflengte): Diode (810 nm); Ruby (694 nm) en Alexandrite (755 nm). Ook niet-laser apparaten blijken werkzaam te zijn. Deze zogenaamde “flitslampen” (Engels: Intense Pulsed Light) geven lichtpulsen af aan de huid waardoor haarzakjes vernietigd worden. Lichtere huidtypen met donkere haren reageren het beste. De laserstralen vernietigen voornamelijk de haarzakjes die zich in de groeifase (anagene fase) bevinden omdat de haren hiervan dikker en vol met pigment beladen zijn. Omdat niet alle haren tegelijk in deze fase zitten, is het nodig de behandeling met tussenpozen van een paar weken te herhalen.  De duur van de tussenpauze is afhankelijk van het lichaamsdeel. Zo dient het gezicht om de 6 weken te worden behandeld, terwijl de romp om de 10 tot 12 weken dienen worden behandeld. Ook het aantal benodigde behandelingen is afhankelijk van het lichaamsdeel. Laserepilatie wordt uitgevoerd door (basis)artsen, dermatologen en huidtherapeuten.

Wat kunt u zelf doen aan hypertrichosis ?

Indien u bezorgd bent over de overmatige beharing van uw lichaam, dient u eerst uw huisarts te raadplegen. Zelf “dokteren” wordt over het algemeen niet aangeraden omdat er mogelijk een onderliggende aandoening bestaat. Over de voor- en nadelen van depilatiemethodes kunt u lezen bij “wat is de behandeling”.

Gaat hypertrichosis vanzelf over ?

Hypertrichosis is meestal een conditie die onbehandeld, niet vanzelf overgaat. Indien een medicijn een oorzaak is, kan na stoppen hiervan de overbeharing vanzelf verdwijnen.