Perniones / Wintertenen

Perniones is de medische benaming voor de meer bekende “wintertenen”, “wintervoeten” of “winterhanden”. Andere veelgebruikte medische namen zijn “chilblains” of “perniosis”. Het gaat hierbij om een abnormale reactie van de kleine bloedvaten in de huid bij blootstelling aan kou. Deze conditie treedt voornamelijk op in het voorjaar en de herfst. Perniones wordt meer bij vrouwen dan bij mannen gezien. Vooral mensen die veel in de koude buitenlucht of koude ruimtes werken kunnen er meer last van hebben. Voorbeelden zijn bijvoorbeeld boeren en slagers.

Hoe ontstaat perniones ?

Perniones is een abnormale reactie van de kleine haarvaatjes in de huid op koude. De grotere vaatjes in de lederhuid gaan vernauwen om de warmte in de huid vast te houden. De kleine haarvaatjes gaan echter verwijden, in plaats van vernauwen, waardoor de huid blauwrood gaat zien. Vooral de constante blootstelling aan lage temperatuur (rondom het vriespunt) in combinatie met hoge luchtvochtigheid en wind zijn van belang. Factoren zoals te strakke schoenen, te dunne sokken / kousen, vochtig klimaat en strakke handschoenen kunnen ook de klachten doen ontstaan. De oorzaak van dit abnormale reactiepatroon is niet bekend. Een erfelijke aanleg kan een rol spelen, omdat het in families voorkomt. Ook mensen met overmatig zweten van de handen of voeten kunnen meer last hebben van perniones.

Wat zijn de symptomen van perniones ?

We zien acuut ontstane rode tot blauwrode zwellingen, die scherp begrensd zijn maar soms meer diffuus verspreid zijn over de aan kou blootgestelde huiddelen. Kenmerkende plaatsen zijn de buitenzijde van de handen, vingers, voeten en tenen. Ook de voetzolen, hielen onderbenen, de zijkanten van de heup, de neuspunt en de oorschelpen kunnen meedoen. Patiënten klagen vooral over jeuk, branderigheid, gloeien en/of tintelingen in de aangedane plaatsen. Soms kunnen er blaren, zweertjes of wonden ontstaan. Een complicatie is een bacteriële infectie. Meestal gaan de plekken vanzelf weer over binnen een week, maximaal 3 weken.

Hoe wordt de diagnose gesteld van perniones ?

De diagnose perniones is meestal herkenbaar aan de kenmerkende symptomen. Een huidbiopsie is meestal niet nodig.

Wat is de behandeling voor perniones ?

Bij een acute aanval kunnen de klachten verminderen met rust houden, de huid opwarmen en eventueel behandelen met een anti-jeukmiddel . De volgende behandelmethoden kunnen worden toegepast om aanvallen te voorkomen en/of klachten te doen verminderen.

WISSELBADEN
Hierbij worden de voeten kortdurend, maximaal 2-3 minuten, ondergedompeld in koud water en daarna in warm water met of zondermassage. Dit wordt dan uitgevoerd voordat het winterseizoen begint. Bij sommigen patiënten kan deze methode helpen, maar een echt goede wetenschappelijke onderbouwing hiervoor is er niet

LICHTTHERAPIE
Lichttherapie met UVB aan het begin van de winter zou ook de klachten kunnen voorkomen, maar de resultaten zijn zeer wisselend.

LOKALE GENEESMIDDELEN
Er bestaan middelen die de huiddoorbloeding plaatselijk verbeteren. Bijwerkingen zijn er haast niet. Voorbeelden zijn capsicum crème 0.075% FNA, dat op recept verkrijgbaar is, of Midalgan Forte, verkrijgbaar zonder recept bij drogist of apotheek. Deze middelen worden niet vergoed.

VAATVERWIJDENDE GENEESMIDDELEN
Behandeling met deze geneesmiddelen kan worden overwogen bij patiënten met ernstige verschijnselen. De meeste middelen hebben uiteraard ook hun bijwerkingen en zijn dus niet erg geliefd. Voorbeelden zijn nifedipine, diltiazem, prazosine en pentoxyfylline. Deze middelen dienen vaak enkele maanden te worden gebruikt.

Wat kunt u zelf aan perniones doen ?

De meest zinvolle leefregel is om blootstelling aan kou te voorkómen. De volgende maatregelen kunnen verder zinvol zijn:

• Draag dikke sokken en zorg dat ze droog blijven
• Draag ruime, goed isolerende schoenen (niet te nauw) en zorg ook dat deze droog blijven.
• Draag handschoenen, en andere beschermende kleding.
• Zorg ook in huis voor een warme omgeving (centrale verwarming)
• Mijd extreme kou, en vooral temperatuurswisselingen vermijden

Wat is het beloop van perniones ?

Perniones kan vele jaren blijven bestaan, vooral wanneer er niet aan de genoemde leefregels wordt gehouden. Oudere patiënten krijgen meestal geen echte aanvallen meer. Patiënten met een bijkomende aandoening van het aderlijk bloedstelsel aan de benen (veneuze insufficiëntie) behouden de klachten de rest van hun leven.