Syfilis / Lues

Syfilis (ook wel”lues” of “harde sjanker” genoemd) is een ernstige Seksueel Overdraagbare Aandoening (SOA) die tot 1999 niet meer zo vaak voorkwam. De incidentie van syfilis bedroeg in 1999, 750 nieuwe gevallen per jaar. De laatste jaren vindt er echter weer een stijging plaats in de hoeveelheid besmette personen. Het aantal nieuwe gevallen van syfilis steeg in 2001 met 22%. Dit aantal is bij homo- en biseksuele mannen meer dan verdubbeld. Ook bij vrouwen neemt syfilis toe. De toename van syfilis is zeer verontrustend en slechts voor een deel te verklaren door verbeterde registratie. De cijfers wijzen op een toename van onveilig seksueel gedrag. Traditionele risicogroepen zijn homo- en biseksuele mannen, prostituees en hun klanten en i.v. drugsgebruikers; IEDEREEN kan echter syfilis oplopen. Gelukkig is syfilis goed te genezen als je er op tijd bij bent. Als je syfilis hebt is het belangrijk om iedereen te waarschuwen waarmee je seks hebt gehad. Dan kunnen zij zich ook laten onderzoeken en behandelen.

Hoe loopt u syfilis op ?

Syfilis wordt veroorzaakt door een bacterie. De bacterie die syfilis veroorzaakt nestelt zich in de vagina, de penis of de anus en soms in de mond. Waar de infectie zit, is afhankelijk van de manier waarop is gevreeën. De bacterie kan zich later via het bloed door het gehele lichaam verspreiden.

Wat zijn de symptomen van syfilis ?

Syfilis kent 3 stadia:

HET EERSTE STADIUM:
Twee tot twaalf weken na infectie met syfilis, ontstaan op de plaats waar de infectie plaatsvond één of meer zweertje(s). Dit kan op of in de penis, vagina, anus of mond zijn. Het zweertje kan ongeveer een centimeter groot worden, voelt hard aan en doet meestal geen pijn. Het zweertje is soms moeilijk te zien, omdat het in de vagina of in de anus kan zitten. De lymfeklieren in de buurt van het zweertje zijn opgezet. Ook zonder behandeling verdwijnt het vanzelf binnen twee à drie weken. De ziekte is echter niet over.

HET TWEEDE STADIUM:
Enkele weken tot maanden later treedt het tweede stadium van de ziekte in. De syfilisbacterie is dan via de bloedbaan door het hele lichaam verspreid.
Syfilis kan de volgende klachten veroorzaken:

• Vlekjes op de huid over het hele lichaam, vooral op de handpalmen en voetzolen. Deze typische vlekjes worden “roseolen” genoemd.  Ook deze vlekjes zijn niet altijd duidelijk zichtbaar en verdwijnen vanzelf. De ziekte verdwijnt echter niet.
• Grieperig gevoel: hoofdpijn, keelpijn, moeheid, temperatuurverhoging.
• Haaruitval, waardoor kale plekken op het hoofd ontstaan. Deze conditie wordt “moth eaten alopecia” genoemd.
• Oogklachten met oogbolontsteking en gezichtsverlies.
• Een soort wratjes in de buurt van de geslachtsdelen of de anus. Deze wartjes worden “condylomata lata” genoemd.

Als tijdens de eerste twee stadia van syfilis niet wordt behandeld, treedt het ‘zogenaamde’ sluimerstadium in. De bacteriën zijn nog steeds in het lichaam aanwezig zonder dat de patiënt er iets van hoeft te merken. Het eerste jaar kan hij/zij de ziekte wel doorgeven aan anderen. In dit stadium is de ziekte alleen met bloedonderzoek aan te tonen.

HET DERDE STADIUM:
Later, vaak na jaren, kunnen verschillende organen beschadigd raken: de hersenen (geestelijke achteruitgang), het ruggenmerg (waardoor verlammingsverschijnselen kunnen optreden), het hart en de aorta (vaatverandering) en de botten (ontsteking). Aan de huid kunnen diepe pijnlijke zweren ontstaan, de zogenaamde “gummata”  Als je met HIV bent geïnfecteerd zijn de klachten van syfilis ernstiger.

Syfilis, de grote imitator

Vanwege de vele soorten manifestaties in de huid, slijmvliezen en inwendige organen wordt syfilis ook wel de “grote imitator” genoemd. Dat wil zeggen, de verschijnselen bij syfilis kunnen lijken op andere huid- en inwendige aandoeningen.

Hoe wordt de diagnose syfilis gesteld ?

Om syfilis aan te tonen neemt de arts bloed af en maakt eventueel een uitstrijkje van het vocht uit het zweertje. De syfilis bacterie is goed onder een zogenaamde donkerveldmicroscoop te zien. De uitslag van het bloedonderzoek is meestal na ongeveer een week bekend. Het kan zijn dat het eerste bloedonderzoek geen afwijkingen aantoont en dat een tweede onderzoek nodig is. Drie maanden na onveilig seksueel contact kan met zekerheid worden aangetoond of er sprake is van infectie. Bij de eerste zwangerschapscontrole wordt het bloed op syfilis onderzocht. Een syfilisinfectie kan namelijk tijdens de zwangerschap via de placenta worden overgedragen op het ongeboren kind. Als de infectie snel behandeld wordt, kan dat worden voorkomen.

Wat is de behandeling van syfilis ?

De behandeling bestaat uit één of enkele penicilline-injecties; dit is afhankelijk van de stadium waarin zich de ziekte bevindt en van de afweer van de patiënt.

KOORTSREACTIE
Binnen enkele uren (tussen 2 en 24 uur) na het inspuiten van de eerste dosis penicilline kan er een koortsreactie optreden. Behalve koorts zijn er griepverschijnselen, zoals hoofdpijn, spier- en botpijn, misselijkheid en hartkloppingen. Ook kunnen er nieuwe huidverschijnselen ontstaan. Deze reacties treden voornamelijk op bij mensen met een vroege stadium van syfilis (eerste en tweede) maar kan ook in het derde stadium voorkomen. In dat laatste geval verloopt de reactie ernstiger. De verschijnselen verdwijnen weer spontaan binnen 24 uur, zo nodig kan er paracetamol worden ingenomen. Deze zogenaamde “Jarisch-Herxheimer” reactie is te beschouwen als een overgevoeligheidsreactie van het lichaam op het vrijkomen van grote hoeveelheden dode syfilis bacteriën in het bloed. Het is volkomen onschuldig.

BLOEDCONTROLES
Na de laatste injectie worden nog een aantal keren bloedonderzoek gedaan. Deze nacontroles zijn erg belangrijk. Na alle benodigde injecties, is besmetting van anderen niet meer mogelijk en is seksueel contact weer zonder risico.

Wat kunt u zelf doen als u syfilis heeft ?

Tijdens de behandeling is het beter om geen seks te hebben. Om te voorkomen dat partners elkaar over en weer blijven besmetten.

PARTNERWAARSCHUWING IS ZEER BELANGRIJK !

Als de infectie in het sluimerstadium is en er waren vooraf geen duidelijke klachten, is het in ieder geval van belang dat de eventuele vaste partner en kinderen worden onderzocht.

Wat is het beloop van syfilis ?

Als u op tijd behandeld wordt voor syfilis bent u in principe genezen en loopt u ook geen kans meer op complicaties van deze SOA. Ook bent u op dat moment niet meer besmettelijk voor andere seksuele partners. Echter, het feit dat een persoon besmet is geweest met syfilis en daarvoor met succes is behandeld wilt niet zeggen dat hij/zij deze SOA nooit meer kan oplopen. Integendeel, het is juist gebleken dat personen met wisselende seksuele contacten en die onveilig vrijen deze SOA steeds opnieuw kunnen oplopen.