Koortslip / Herpes labialis

Een koortslip is veel voorkomende blaasjesziekte van de huid-en slijmvliezen, die vooral toeslaat tijdens momenten dat het afweersysteem verlaagd is. Een koortslip is een infectieziekte veroorzaakt door een virus, de zogenaamde “herpes simplex virus (afgekort HSV)”. De medische term voor een koortslip is “herpes labialis”.

Voor “herpes genitalis” klik op deze link.

Wat is het herpes virus?

Van het herpesvirus bestaan er twee typen: type 1, meestal verantwoordelijk voor herpesinfecties van gelaat en lippen, type 2, meestal de oorzaak van herpesinfecties rond de geslachtsorganen. Beide virustypen kunnen in principe elk gebied van huid en aangrenzende slijmvliezen aantasten, zodat bijvoorbeeld ook infecties met HSV type 1 ook op de geslachtsdelen kan optreden. Andersom is het mogelijk dat een herpes type virus 2 een koortslip veroorzaakt. De meeste mensen worden al op jonge leeftijd door het HSV besmet. De eerste HSV-infecties (zgn “primo-infecties”) zijn meestal minder ernstig bij kinderen dan bij volwassenen. De ernst ervan neemt toe met het ouder worden.

Hoe raak ik besmet met het herpes virus?

Het virus dringt het lichaam binnen via het slijmvlies of de huid. U raakt besmet door direct huid -of slijmvliescontact met het virus (zoenen, seksueel contact), maar soms ook via bepaalde gebruiksvoorwerpen. Ook door aanraking met de vingers van de herpesuitslag (koortsblaasjes, herpeszweertjes of met korstjes bedekte ingedroogde blaasjes) kan het virus worden overgebracht. Hierdoor kan de herpesinfectie ook op een andere plaats van het lichaam worden overgebracht. Het virus leeft slechts kort buiten het menselijk lichaam.

Drie tot negen dagen na de infectie treden de verschijnselen op. Bij een HSV-infectie blijft het virus levenslang in het lichaam aanwezig. U raakt de virus dus nooit meer kwijt !  Tijdens de primo-infectie verplaatst de virus zich via de plaatselijke zenuwuiteinden via de geïnfecteerde zenuwen naar de bij die zenuwen behorende zenuwknoop. Daar blijft het virus in een slapende vorm, levenslang aanwezig. Het kan zich daar op ieder moment opnieuw actief worden, zich vermenigvuldigen en weer koortslip geven.

Hoe ziet koortslip eruit ?

De eerste keer dat u besmet wordt met de HSV merkt u er meestal weinig van. De infectie veroorzaakt slechts bij ongeveer 10% van de patiënten lichte verschijnselen. Bij slechts 1% zijn de verschijnselen ernstiger. Het virus deelt zich in de geïnfecteerde huid of het geïnfecteerde slijmvlies en verspreidt zich naar de lymfeklieren in de buurt van de infectieplaats, die daardoor tijdelijk groter en pijnlijk kunnen worden. Bij een koortslip krijgt u bijvoorbeeld gezwollen en pijnlijke halslymfeklieren. Op de infectieplaats ontstaan er blaasjes , die in korte tijd troebele pusblaasjes worden en tenslotte indrogen tot korstjes, die uiteindelijk zonder littekenvorming afvallen. Op slijmvliezen  (bijv. tong- of wangslijmvlies) gaan de blaasjes al zeer snel stuk waardoor oppervlakkige zweertjes ontstaan, die uiteindelijk zonder littekenvorming verdwijnen.  Bij een koortslip zien we de blaasjes niet alleen op de lippen en rondom de mond maar ook wel eens op het tandvlees, de tong, en het wangslijmvlies. Bij patiënten met een gestoorde afweer kan de virus gemakkelijker de bloedbaan bereiken, waardoor er vaker algemene ziekteverschijnselen optreden, zoals koorts en gevoel van ziek zijn. Een koortslip komt meestal na de eerste aanval steeds weer terug , vooral  bij bepaalde omstandigheden waarbij uw weerstand verlaagd is. Klassieke voorbeelden zijn stress, griep, menstruatie en zonblootstelling. Meestal verloopt een dergelijke recidief aanval zeer mild. Soms zijn de aanvallen echter heftig en wordt het uiterlijk sterk verstoord. Sommige patiënten hebben maandelijks klachten, andere hebben maar enkele malen in hun hele leven last van herpes.

Komt een koortslip altijd voor aan de lippen?

Nee, een koortslip komt niet altijd aan de lippen voor. De kenmerkende blaasjes kunnen ook optreden op andere plekken van het gezicht zoals de wangen, het voorhoofd en de kin. Ook op andere plaatsen van het lichaam, zoals de romp, de ledematen en zelfs de vingers en de tenen kan het koortslipvirus toeslaan. Zie ook de foto’s hieronder.

Hoe wordt koortslip vastgesteld ?

De diagnose van een koortslip wordt meestal op het klinisch beeld gesteld. Aanvullend onderzoek wordt meestal niet uitgevoerd. Een kweekuitstrijkje van de bodem van een blaasje kan de type herpes virus aantonen. Bloedonderzoek kan aantonen of u een primo- (=eerste) dan wel een recidief infectie heeft opgelopen.

Hoe wordt koortslip behandeld ?

Er bestaat nog geen behandeling om het HSV te doden of waarmee een recidief infectie kan worden voorkomen.  Wel zijn er medicijnen om de klachten en de gevolgen van de infectie te verminderen.  Vooral de ernst van de aanval kan verminderd worden en ook het aantal dagen dat u met een koortslip rondloopt kan bekort worden. Ongecompliceerde HSV-infecties behoeven in principe geen behandeling.

1. TABLETTEN KUUR

Bij patiënten met een verlaagde afweer of bij patiënten met vaak terugkerende en ernstige recidief infecties kan een antiviraal middel worden ingenomen. De voorkeur gaat uit naar valaciclovir tabletten. Dit geneesmiddel werkt echter alleen als het wordt toegediend in het begin van de infectie, liefst als er nog geen huidafwijkingen zichtbaar zijn.  Bij heftige pijn kan men zo nodig een pijnstiller gebruiken.

2. LOKALE MIDDELEN

Indien er wel huidafwijkingen zichtbaar zijn, kunnen deze ingedroogd met zinkoxidesmeersel. Zink geeft echter een wit beslag op de wondjes en is voor velen cosmetisch niet acceptabel. Het smeren van een aciclovir bevattende crème of gel kan de bestaansduur van de zweertjes verkorten. Een andere mogelijkheid is het plakken van een doorzichtig hydrocolloid pleistertje, van het merk Compeed ®. Dit laatste werkt net zo goed als aciclovir gel maar is cosmetisch  en hygiënisch een stuk aantrekkelijker. Voor alle lokale behandelingen geldt dat de blaasjes en korstjes pas na 7 tot 10 dagen uit het zicht verdwenen zijn.

Hoe voorkom ik dat ik mezelf verder besmet?

• Kom nooit met de vingers aan herpes, dus pulk ook niet aan korstjes.
• Wanneer een crème of zalf wordt uitgestreken over herpes, gebruik dan bij voorkeur een wattenstaafje.
• Wanneer u cosmetica in het gelaat aanbrengt of verwijdert, vermijd dan elk contact met de herpes.
• Gebruik geen lipstick zolang er herpes op de lippen aanwezig is.
• Vermijd bij wassen elk contact tussen herpes en washandje of handdoek.
• Was na contact met herpes onmiddellijk uw handen.

Hoe voorkom ik dat ik andere mensen besmet?

• Wanneer u koortsuitslag aan de lippen heeft, houd dan toiletartikelen, eet- en drinkgerei strikt voor privé-gebruik; zorg ervoor dat niemand anders ze gebruikt en was ze direct na gebruik goed af.
• Vermijd rechtstreeks contact met de lippen van anderen; vermijd bijvoorbeeld zoenen.

Hoe voorkom ik dat ik baby’s besmet?

Omdat de weerstand van baby’s nog niet goed ontwikkeld zijn kan een herpes infectie ernstiger verlopen bij baby’s.  U mag dus ten tijde van de koortslip aanval (bij zichtbare blaasjes !!) een baby niet zoenen.

Komt koortslip nog vaak terug ?

Zoals eerder genoemd raakt u het HSV nooit meer uit uw lichaam kwijt. Er zijn mensen die zelden weer een koortslipaanval  krijgen. Er zijn er echter ook die heel vaak een aanval krijgen (1 of 2 X per maand). Er bestaat gelukkig een tendens dat op den duur de frequentie van een recidief infectie steeds minder wordt.