Methotrexaat injecties

Metoject® is een voorgevulde injectiespuit die als werkzame stof methotrexaat bevat. Methotrexaat (afgekort MTX) wordt voornamelijk gebruikt voor de behandeling van ernstige psoriasis. MTX wordt ook gebruikt voor de behandeling van reumatoïde artritis en artritis psoriatica.

Wanneer mag u methotrexaat niet gebruiken?

– Bij gebleken overgevoeligheid voor MTX of voor één van de overige bestanddelen van MTX. Overgevoeligheid kunt u herkennen aan bijvoorbeeld rode vlekjes en bultjes op de huid, jeuk of koorts.
– U mag MTX bovendien niet gebruiken wanneer uw lever en/of nieren niet goed werken of wanneer u een infectie heeft.

Wat houdt methotrexaat injecties in ?

Metoject injectiespuiten zijn verkrijgbaar in vier vaste doseringen: 7,5, 10, 15, 20 en 25 mg. Omdat de concentratie MTX in de injectievloeistof 50 mg per ml is, is de injectievolume van de voorgevulde injectiespuiten dus respectivelijk 0,15 ml, 0,20 ml, 0,30 ml, 0,40 ml en 0,50 ml. Door de beschikbaarheid van de 50 mg/ml concentratie hoeft de patiënt minder injectievloeistof te spuiten (voorheen was de concentratie 10 mg per ml). De spuit is ontworpen met vleugels zodat ook patiënten met artritis het eenvoudig kunnen injecteren. De naald kan er niet afschieten (luer lock). Metoject is 2 jaar houdbaar en hoeft niet in de koelkast bewaard te worden, in tegenstelling tot de magistrale bereiding die kort houdbaar is en in de koelkast moet worden bewaard.

GEBRUIKSAANWIJZINGEN
Metoject wordt één keer per week ingespoten. Het beste is om een dag te kiezen in de week die u het beste uitkomt. Bij volwassenen kan Metoject intramusculair (in een spier), intraveneus (in een ader) of subcutaan (onderhuids) worden ingespoten. De aanbevolen begindosis is 7,5 mg één keer per week als enkele injectie. De dosis wordt geleidelijk verhoogd tot een optimale reactie is bereikt maar mag in het algemeen niet hoger zijn dan 25 mg per week. Als de gewenste effect is bereikt dient de dosis weer te worden verlaagd tot de laagst mogelijk nog werkzame onderhoudsdosis.

Wat zijn de verwachte resultaten van methotrexaat injecties ?

Het effect van MTX treedt niet meteen in, maar pas na enkele weken. Na twee tot drie maanden is het effect optimaal. Voor die tijd kunt u misschien al wel last krijgen van sommige bijwerkingen. Het is de moeite waard om het gebruik toch door te zetten. Voor veel mensen weegt het voordeel van het gebruik uiteindelijk duidelijk op tegen het nadeel. Het succespercentage na een goed gevolgde behandelkuur (tussen de 3 en 9 maanden) ligt voor psoriasis rond de 70%.

Wat zijn de mogelijke bijwerkingen van methotrexaat injecties ?

– MTX werkt bij veel aandoeningen erg goed. Een nadeel van het sterke effect is dat het ook vaak bijwerkingen geeft. De kans op deze bijwerkingen hangt af van uw eigen gevoeligheid voor deze bijwerkingen en de hoeveelheid MTX die u gebruikt.
– De dosering MTX is afhankelijk van de toepassing. Bij kanker is de dosering veel hoger dan bij reuma of psoriasis. Hieronder vindt u welke bijwerkingen kunnen optreden bij een lage dosering MTX. Bij een hoge dosering treden deze bijwerkingen heviger en vaker op.
– MTX werkt in op de aanmaak van foliumzuur in zowel kankercellen als gezonde lichaamscellen. Foliumzuur is nodig om cellen te laten delen. Bijwerkingen ontstaan dan ook voornamelijk op plaatsen met snel delende cellen, zoals de maag en darmen, de huid, het haar en het bloed. Vaak schrijft de arts naast MTX ook foliumzuur tabletten voor. Deze stoffen verminderen de kans op bijwerkingen, omdat ze cellen beschermen tegen de inwerking van MTX op de foliumzuurstofwisseling.

De effecten op de foliumzuurstofwisseling zijn aan de volgende verschijnselen te merken:

REGELMATIG
– Ontsteking van mondslijmvlies, tandvlees en tong, slecht kunnen eten, misselijkheid, braken en diarree. Mensen met (aanleg voor) een maagzweer of met een darmontsteking moeten vooraf en tijdens het gebruik worden gecontroleerd, zodat de maag- of darmklachten niet te zeer verergeren. Overigens wordt dit middel soms juist gebruikt door mensen met bepaalde darmonstekingen, zoals de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa. De effecten op het bloed uiten zich als bloedarmoede en een tekort aan bepaalde bloedcellen. Door dit tekort ontstaan eerder infecties door bacteriën en virussen. Daarom zal uw arts voor u dit middel gaat gebruiken soms een vaccinatie tegen bepaalde ziektes aanraden, zoals tegen griep.

NA LANGDURIG GEBRUIK TREDEN SOMS OP:
– Schade aan de lever, de nieren of de longen. Uw arts moet uw lever, nieren en longen moeten daarom zeer regelmatig controleren. Bij een ernstige lever- of nieraandoening mag u geen MTX gebruiken. Voordat u dit middel gaat gebruiken, zal uw arts uw bloed op lever- of nieraandoeningen controleren. Wanneer het bloedonderzoek daar aanleiding toe geeft, wordt op geregelde tijden of een echoscopie verricht van de lever of een stukje weefsel van de lever genomen om dat te onderzoeken (leverpunctie). Dit is meestal na een totale toegediende hoeveelheid van 1500 mg. Waarschuw uw arts bij ernstige misselijkheid, ernstige diarree met bloed in de ontlasting, kortademigheid en bij gele verkleuring van de huid en het tandvlees (dit laatste wijst op een leverziekte).

ZEER ZELDEN
– Haaruitval, zodat kale plekken ontstaan. Dit herstelt zich meestal als u met de behandeling stopt.
– Oogklachten, meestal ontsteking van het oogslijmvlies. Meld oogklachten, zoals roodheid, pijn en jeuk aan uw arts. Mogelijk kan deze oogdruppels voorschrijven die deze klachten verbeteren. Na stoppen met de behandeling verdwijnen deze oogklachten.
– Zwellingen in de lymfklieren. Mocht u een vergroting van de knobbels bemerken in uw nek, liezen of oksels, meld dit dan aan uw arts. De zwellingen kunnen afnemen als u stopt met de behandeling, soms is een behandeling tegen de zwellingen nodig.
– Als u porfyrie heeft, een stofwisselingsziekte waarbij men aanvallen krijgt van buikpijn, braken, koorts en hartkloppingen: dit middel kan een aanval uitlokken. Geef aan de apotheek door dat u porfyrie heeft. Het apotheekteam kan er dan op letten dat u dit middel of andere uitlokkende middelen niet krijgt.
Als de bijwerkingen zo hinderlijk voor u zijn, dat u zou willen stoppen met het gebruik, overleg dit dan eerst met uw arts. Misschien is het mogelijk de bijwerkingen binnen redelijke grenzen te houden door de dosis te verlagen, door er foliumzuur bij in te nemen.

Waar moet u op letten als u met methotrexaat injecties wordt behandeld ?

GEBRUIK VAN ANTICONCEPTIE
MTX is schadelijk voor zowel de eicellen van de vrouw als voor de zaadcellen van de man. Hierdoor bestaat er een kans op een verminderde vruchtbaarheid bij zowel vrouwen als bij mannen. Deze bijwerking blijkt gelukkig omkeerbaar te zijn na staken van de toediening. Ook kan MTX aangeboren afwijkingen veroorzaken bij de ongeboren vrucht. Het advies is daarom om gedurende de behandeling en tot minstens 3 maanden daarna effectieve anticonceptiemiddelen te gebruiken. Dit advies geldt voor zowel mannen als vrouwen die MTX gebruiken.

GEBRUIK TIJDENS ZWANGERSCHAP EN HET GEVEN VAN BORSTVOEDING
– Zwangerschap. MTX is schadelijk voor de ongeboren vrucht. Er bestaat een kans dat MTX aangeboren afwijkingen bij het kind veroorzaakt. U mag dit middel dus NIET gebruiken als u zwanger bent of binnenkort zwanger wilt worden. Als u dit middel gebruikt en u denkt erover om zwanger te worden, overleg dan met uw arts of u een ander middel kunt gebruiken.
– Borstvoeding. Gebruik dit middel NIET als u borstvoeding geeft, of stop de borstvoeding. Dit middel komt in de moedermelk. Het kan dan bijwerkingen bij het kind geven. Wilt u borstvoeding geven, overleg dan met uw arts of apotheker. Mogelijk kan de arts u tijdelijk een ander middel voorschrijven, dat u wel veilig kunt gebruiken.

ANDERE GENEESMIDDELEN EN STOFFEN DIE DE WERKING VAN MTX KUNNEN BEÏNVLOEDEN
Als u verschillende geneesmiddelen gebruikt, kunnen deze middelen elkaar beïnvloeden. Dit kan schadelijke gevolgen hebben. De geneesmiddelen kunnen elkaars werking versterken of verzwakken en er kunnen eerder bijwerkingen optreden. Vertel uw arts daarom altijd welke geneesmiddelen u nog meer gebruikt, ook als dit maar af en toe het geval is. Dit geldt zowel voor geneesmiddelen die alleen op recept verkrijgbaar zijn als voor geneesmiddelen die u zonder recept kunt kopen. Uw arts en apotheker kunnen beoordelen of ze samen gebruikt mogen worden en of eventuele maatregelen nodig zijn (bijvoorbeeld het aanpassen van de dosering). De medicijnen waarmee de belangrijkste wisselwerkingen zijn:

• ciclosporine (een ander afweeronderdrukkend middel) versterkt de bijwerkingen van MTX. Deze kunt u niet samen gebruiken, tenzij uw arts dit uitdrukkelijk heeft aangegeven.
• de antibiotica co-trimoxazol en trimethoprim kunnen de bijwerkingen van MTX versterken. Zelfs na stoppen met MTX mag u deze antibiotica gedurende enige tijd niet gebruiken.
• ook probenicide (een middel tegen jicht) versterkt de bijwerkingen van MTX. Gebruik deze combinatie daarom niet.
• pijnstillers van het NSAID-type, zoals ibuprofen, naproxen, diclofenac en indometacine. kunnen de bijwerkingen van MTX versterken, vooral als u meer dan 15 mg MTX per week gebruikt. Tegen reuma wordt MTX vaak gecombineerd met pijnstillers van het NSAID-type. Dit is meestal geen probleem, omdat uw reumatoloog uw bloed regelmatig zal laten controleren. Als u dit middel één keer per week gebruikt, kan de arts soms adviseren om dergelijke pijnstillers niet te gebruiken op de dag van inname en de dag daarna. U kunt dan wel paracetamol gebruiken. De rest van de week kunt u de ontstekingsremmende pijnstillers wel weer veilig gebruiken. Overleg hierover met uw arts.
• vaccins. Meld altijd aan de arts dat u MTX gebruikt. Veel soorten vaccins werken niet voldoende bij mensen die dit middel gebruiken, omdat de immuniteit niet zal ontstaan, doordat de afweer is geremd.

HEEFT MTX INVLOED TIJDENS HET AUTORIJDEN ?
Bij dit middel zijn hiervoor geen beperkingen.

MAG IK TIJDENS HET GEBRUIK VAN MTX ALCOHOL DRINKEN ?
Er mag geen alcohol worden gebruikt op de dag van inname; op de overige dagen niet meer dan 1-2 alcoholische consumpties. Gebruik echter bij voorkeur helemaal geen alcohol. Zowel alcohol als MTX hebben een negatieve invloed op de lever. Door de combinatie is de kans op een leveraandoening veel groter.

WAT MOET IK DOEN ALS IK EEN DOSIS BEN VERGETEN ?
– als u vergeet te starten met de injectie en u komt hier binnen een dag achter, dan kunt u de injectie alsnog toedienen. De week er op dient u de injectie weer toe op de gebruikelijke dag.
– is er echter meer dan een dag verstreken, dan kunt u de dag het beste in het vervolg aanpassen: als u bijvoorbeeld gewend was op donderdag de Metoject te injecteren, en u komt er pas zaterdag achter dat u dat vergeten hebt, neem dan de injectie op zaterdag en noteer de zaterdag als vaste dag in het vervolg. Licht uw arts bij de volgende controle wel in over deze wijziging.

KAN IK ZOMAAR MET DIT MIDDEL STOPPEN ?
Bij psoriasis : stop NIET zomaar met het gebruik. De klachten kunnen dan heviger terugkomen. Raadpleeg uw arts als u stoppen wilt.

Wanneer dient u uw arts te waarschuwen ?

Raadpleeg uw arts ook als u te veel last heeft van één van de bovengenoemde bijwerkingen, of als u andere bijwerkingen ervaart waar u zich zorgen over maakt.