Fytofotodermatitis

Fytofotodermatitis is een acute, meestal blaarvormende ontsteking van de huid veroorzaakt door het toxische effect van gelijktijdig zonlichtblootstelling én contact met bepaalde planten die vrij in de natuur voorkomen. (fyto = plant; foto= licht; dermatitis = huidontsteking) . De aandoening wordt vooral in de zomermaanden (juni-september) gezien.

Hoe ontstaat fytofotodermatitis ?

Bepaalde plantensoorten bevatten stoffen die de huid gevoeliger maakt voor zonlicht. Wij noemen dit een “fotosensibiliserende eigenschap”. Meestal gaat het om de zogenaamde “furocoumarines” of  “ psoralenen” (zoals in de  berenklauw) , maar soms ook andere lichtgevoelige stoffen zoals  anthrachinonderivaten (bijv. in boekweit en St.Janskruid). Deze stoffen worden pas “geactiveerd” na blootstelling aan zonlicht. Met name het ultraviolette A (UVA) deel van de zon is hiervoor verantwoordelijk. Na activatie van deze stoffen ontstaat er op de contactplaatsen een huidreactie wat vergelijkbaar is met een heftige zonnebrandreactie.  Zonder de gelijktijdige blootstelling aan zonlicht zullen de toxische reacties dus NIET optreden. Dezelfde huidreactie kan men ook verwachten bij gebruik van een eau de cologne bevattende “bergamot-olie”; hierin zit namelijk ook een furocoumarine , namelijk beraapten. Van de fotosensibiliserende eigenschap van furocoumarines  wordt ook gebruik gemaakt in de lichtbehandeling van bepaalde huidziektes (Lees PUVA). Zie onderstaande tabel voor een overzicht van lichtgevoelige planten die voor fytofotodermatitis kunnen zorgen.

Hoe ziet fytofotodermatitis eruit ?

Na contact met één van de genoemde fotosensibiliserende planten ontstaat er binnen enkele uren tot enige dagen op de aan zon blootgestelde lichaamsdelen (meestal handen, onderarmen en onderbenen) scherp begrensde, grillige, streepvormige of bandvormige huidreactie bestaande uit roodheid, rode bultjes, blaasjes en zelfs blaren. Deze afwijkingen zijn meestal a-symmetrisch gelokaliseerd , d.w.z. niet gelijk op de beide lichaamshelften. Er is meestal sprake van pijn en jeuk. Ook kan de reactie optreden in het gezicht (zweet van het voorhoofd afvegen met handschoenen tijdens tuinwerkzaamheden). In enkele gevallen kunnen de reacties zo heftig en uitgebreid zijn dat de patiënt dient te worden opgenomen en te worden behandeld als een verbranding. Na dagen tot weken na het incident ontstaan er op de contactplaatsen kosmetisch storende grillige  roestbruine donkere plekken. Deze plekken verdwijnen op den duur vanzelf, maar kunnen maanden tot jaren nog zichtbaar zijn.

Hoe wordt de diagnose gesteld van fytofotodermatitis ?

Op grond van het verhaal van de patiënt en de typische huidafwijkingen heeft uw huidarts in de regel geen moeite om deze diagnose zo op het blote oog te stellen. Aanvullende onderzoek is niet nodig. De diagnose kan soms worden gemist indien de patiënt zelf de relatie met plantcontact niet weet te leggen of dat de arts geen idee heeft naar welke plantesoort hij moet vragen.

Wat is de behandeling van fytofotodermatitis ?

ACUTE FASE
A. Indrogende therapie.
– Blaren doorknippen, blaardak als wondbedekker. Aangedane huiddelen beschermen met natte of zalfgazen
– Zinkoxide smeersel éénmaal daags aanbrengen
– Bij heftige ontstekingen: uitwendige sterk werkende corticosteroïd  dan wel een orale stootkuur met prednison.

B. Preventie secundaire bacteriële infectie
Algemene hygiëne maatregelen handhaven

C. Ziekenhuisopname
Bij ernstige en uitgebreide blaarvormende reacties.

RESTFASE
De donkere littekens zullen op den duur vanzelf verdwijnen. Belangrijk is om bij zonblootstelling een zonnebrandmiddel te gebruiken met een hoge beschermingsfactor (SPF 50 of hoger). Lasertherapie wordt afgeraden. Het tijdelijk gebruik van hydrochinon bevattende blekende crèmes kan de plekken enigszins lichter maken.

Wat kunt u doen om fytofotodermatitis te voorkómen ?

Opsporen van de boosdoener. Bij opnieuw werken in de tuin ’s overdags, directe huidcontact met deze stoffen vermijden. Draag lange mouwen of lange broek en handschoenen. Bedenk dat bewolking UVA stralen van de zon niet tegenhoudt.

Een aantal typische voorbeelden waarbij men een verhoogd risico heeft op het verkrijgen van een fytofotodermatitis in Nederland zijn:

• het snoeien van te hoog opgeschoten wijnruit (pas op: de sappen kunnen in het gezicht terechtkomen)
• het bouwen van een boomhut met bladeren en stengels van de bereklauw
• het oogsten van bleekselderij
• een vrijpartij op een zonnig stil plekje langs de waterkant waar nog engelwortel, wilde wortel en pastinaak groeien.
• het behandelen van spierpijn met zalfjes bevattende extracten van St Janskruid.

Wat is het beloop van fytofotodermatitis ?

De cosmetisch storende donkere restplekken kunnen vanzelf verdwijnen, maar kunnen ook maanden tot jaren nog zichtbaar blijven.