Zon en Huid

De zon vormt het centrum van ons zonnestelsel en heeft een dwarsdoorsnede 109-maal zo groot als die van de aarde. Door verschillende reacties in het binnenste van de zon ontstaat een grote hoeveelheid energie die in alle richtingen van het zonnestelsel wordt uitgezonden. Slechts een klein deel van deze energie bereikt als zonnestraling onze aarde en is daarmee een geliefd onderwerp voor gesprek, zowel voor voor- als tegenstanders van zonnestraling.

Waaruit bestaat zonlicht?

Iedereen kent de regenboog die ontstaat wanneer de zon doorkomt op een regenachtige dag. Aan de hand van de regenboog wordt duidelijk dat zonlicht niet wit is, maar is opgebouwd uit verschillende kleuren licht in de volgorde blauw, groen, geel, oranje en rood. Meer kleuren dan in de regenboog bestaan er in ons heelal niet. Alle andere kleuren die we waarnemen, zijn mengsels van deze vijf kleuren die het zichtbare deel van de regenboog vormen. De regenboog is echter breder dan wij met het oog kunnen waarnemen. Aan de blauwe kant van de boog bevindt zich nog de ultraviolette straling en aan de rode kant de infrarode straling. Deze beide stralingssoortcn zijn de onzichtbare delen van de regenboog. Ongeveer vijftig procent van de zonnestraling bestaat uit infrarood, vijfenveertig procent uit zichtbaar licht en vijf procent uit ultraviolette straling.

Ultraviolette straling

De straling die in het dagelijks leven de meest directe gevolgen heeft, is de ultraviolette straling. Ultraviolette straling is evenals de infrarode straling niet zichtbaar voor het menselijk oog. Infrarode straling kun je wel voelen: het is de warmte die je voelt wanneer je je lichaam aan de zon blootstelt. Ook andere warmtebronnen zoals een open haard of straalkachel zenden infrarode straling uit. Ultraviolette straling kun je noch zien, noch voelen. Dit maakt deze stralingssoort zo verraderlijk. Pas een dag nadat je te veel ultraviolette straling hebt gehad, zie en voel je de gevolgen. De huid wordt dan rood en voelt branderig aan, een verschijnsel dat we kennen als zonnebrand (lees verder).

Men verdeelt de ultraviolette straling onder in ultraviolet-A (UV-A),  ultraviolet- B (UV-B) en ultraviolette-C (UV-C). Deze onderverdeling heeft  te maken met de golflengte van de straling. UV-A is het langgolvige licht en UV-B het kortgolvige licht. Onder UV-B komt het UV-C met nog kortere golven maar deze straling wordt volledig door de ozonlaag geabsorbeerd en bereikt her aardoppervlak niet. Wij hebben dus alleen te maken met de effecten van UV-B en UV-A.

Ultraviolet-B

Van de UV-B-stralen wordt ongeveer zeventig procent door de hoornlaag tegengehouden. Slechts twintig procent bereikt de diepere delen van de opperhuid en maar tien procent dringt door tot in de lederhuid. De UV-B-straling is voornamelijk verantwoordelijk voor het rood worden van de huid (erytheem) en het bruiningsproces. De UV-B stralen beschadigen de cellen in de opperhuid waarbij stoffen vrijkomen die de bloedvaten in de lederhuid doen verwijden. Het resultaat is een voor het oog zichtbare roodheid van de huid. Daarnaast prikkelt UV-B de pigmentcellen en zet deze aan tot de vorming van pigment (melanine).

Ultraviolet-A

Van het UV-A dringt twintig tot dertig procent door tot in de lederhuid, afhankelijk van de pigmentatie en daarmee filterende werking van de opperhuid. Veel meer dus dan bij UV-B het geval is. UV-A-straling is echter veel zwakker dan UV-B. Om eenzelfde graad van roodheid op te wekken is duizendmaal meer UV-A nodig dan in geval van UV-B. Nu is het zo dat één dag zonlicht duizendmaal zo veel UV-A bevat als UV-B. Beschermt men zich alleen tegen de UV- B-stralen, dan kan men aan het einde van de dag toch verbrand zijn, maar dan door de UV-A stralen. Daarom is het dus zo belangrijk dat een zonnebrandwerend middel zowel bescherming biedt tegen de UV-A- als de UV-B-stralen.

Het mechanisme dat leidt tot roodheid van de huid is in geval van UV-A waarschijnlijk anders dan in geval van UV-B. Aangenomen wordt dat de bloedvaten door UV-A direct geprikkeld worden, zonder tussenkomst van een chemische stof; waardoor verwijding optreedt. Men vindt bij UV-A-bestraling een uitgesproken reactie in de lederhuid. Huidverouderingsprocessen die zich vooral in de lederhuid afspelen (zoals actinische keratosen en elastosis), worden dan ook negatief beïnvloed door het UV-A.

De negatieve effecten van de zon worden tegenwoordig op alle mogelijke manieren besproken en via de media bekend gemaakt. Vooral de relatie tussen ultraviolet licht en huidkanker veroorzaakt veel onrust. Terecht wordt regelmatig gewezen op de risico’s van overmatige blootstelling aan zonlicht. De scala zonnebrandwetende middelen waarmee men zich tegen de schadelijke gevolgen van de zon kan beschermen, wordt steeds uitgebreider.

UV-stralen hebben zowel positieve als negatieve effecten op de huid.

Positieve effecten van UV-stralen

Aanmaak van vitamine D

UV-stralen (met name UVB stralen) zijn in staat om vitamine D aan te maken in de huid. Vitamine D is van belang voor de botstofwisseling. Een tekort aan vitamine D leidt tot botontkalking en bij oudere mensen tot een verhoogde risico op botbreuken.

Gevoel van welbevinden

De meeste mensen voelen zich blij en gelukkig als ze de zon zien en voelen op de huid. Er komen stofjes vrij (endorfines) in de hersenen die dit gevoel van blijdschap veroorzaken

Goed effect op huidaandoeningen

Sommige huidaandoeningen zoals psoriasis, eczeem en vitiligo verbeteren door de inwerking van UV-stralen op de huid. Desondanks wordt het in het algemeen afgeraden om de natuurlijke zon te gebruiken als therapie voor een huidaandoening. De dosis UV stralen van de zon is namelijk niet goed te controleren waardoor mensen zich sneller verbranden.

Gewenning

Door regelmatig en voorzichtig blootstellen aan UV stralen treedt er gewenning op van de huid. Hierdoor zal de huid minder gauw verbranden.

Bruin worden

Voor veel mensen met een blanke huid is een gebruinde huid nog altijd een schoonheidsideaal. UV stralen stimuleren immers de pigmentaanmaak in de huid. Zij willen niet “bleek” of als een “melkfles” eruitzien en stellen regelmatig hun huid onbeschermd bloot aan de zon. Een gebruinde huid heeft echter ook haar schaduwkanten. De gebruinde huid veroudert sneller en heeft later meer kans op het ontwikkelen van huidkankers.

Negatieve effecten van UV-stralen

Verbranden

Wie te lang onbeschermd onder de zon verblijft loopt kans op zonverbranding. De verbranding kan variëren van milde roodheid tot ernstige blaarvorming en later littekenvorming. Wie te vaak in zijn of haar leven is verbrand loopt later kans op het krijgen van huidkanker

Lees hier meer over zonverbranding

Zonneallergie

Veel mensen kunnen niet tegen zonnestralen. Zodra de zon op de huid schijnt krijgen ze een jeukende huiduitslag die eruitziet als rode vlekken of bulten met soms blaarvorming. Mensen met zonneallergie dienen zich levenslang goed te beschermen tegen de zon

Lees hier meer over zonneallergie

Huidveroudering

Wie regelmatig onbeschermd onder zon verblijft bijvoorbeeld vanwege hobby’s, vrijetijdsbesteding of werk zal een versnelde huidveroudering vertonen. Huidveroudering is een langzaam en geleidelijk proces, die meestal onmerkbaar verloopt. Ineens kan het je opvallen doordat er plotseling pigmentvlekken of rimpels verschijnen. Zorg daarom dat u zich tijdig beschermt tegen onnodige zonblootstelling.

Lees hier meer over huidveroudering

Huidkanker

Wanneer de huid vaker in het leven verbrand is of wanneer de huid langdurig blootgesteld is aan zonlicht is de kans vergroot dat er voorstadia van huidkankers en huidkankers ontstaan.  Huidkanker is de laatste jaren wereldwijd explosief toegenomen bij mensen met een blanke huid. In Nederland worden er per jaar zo’n 55.000 nieuwe gevallen van huidkankers vastgesteld

Lees hier meer over huidkanker