Hand-, voet- en mondziekte

Hand-,voet- en mondziekte (afgekort HVMZ) is een doorgaans onschuldige virale aandoening waarbij huidafwijkingen worden gezien aan de handen, voeten en het mondslijmvlies. HVMZ wordt vaker bij jongere kinderen gezien dan bij volwassenen. HVMZ epidemieën kúnnen voorkomen en dan voornamelijk in het warme seizoen (zomer of vroege najaar). In Groot Brittannië kent HVMZ een driejaarlijks epidemisch beloop. In Nederland waren epidemieën beschreven in 1983 (verwekker Coxsackie-virus A 16) en in 1986 (verwekker enterovirus 71). HVMZ heeft niets te maken met foot and mouth disease (US: hoof and mouth disease) oftewel mond en klauwzeer (MKZ) dat bij dieren voorkomt. MKZ wordt door een ander virus veroorzaakt, namelijk een rhinovirus.

Hoe ontstaat hand-voet en mondziekte ?

Meestal wordt HVMZ veroorzaakt door  het Coxsackie A16 virus of het enterovirus 71. Soms worden er ook andere typen Coxsackie virussen gevonden zoals A5, A7, A10, B1-B3 en B5. Deze virussen worden overgebracht via de lucht (druppels) of via direct contact met huidblaasje. Verspreiding via de ontlasting is ook mogelijk.

Wat zijn de symptomen van hand-voet-en mondziekte ?

De incubatietijd ligt tussen de 3 en 6 dagen. Eerst is een korte beginfase van 1 tot 2 dagen gekenmerkt door keelpijn, koorts, hoesten, neusverkoudheid, gebrek aan eetlust en algemeen ziektegevoel. Daarna ontstaat er een uitslag aan slijmvliezen van de verhemelte, de tong en/of de wangen bestaande uit rode plekjes die snel overgaan in pijnlijke kleine blaasjes en wondjes (lijkend op aften). Bij tweederde van de patiënten ontstaat er elders aan de huid de typische afwijkingen bestaande uit kleine, ovale soms langwerpige blaasjes en pusblaasjes die gelegen zijn in de richting van de huidlijnen. Aangedane lokalisaties zijn de handen (-palmen en vingers),  de voetzolen en soms de billen. Soms is er ook een huiduitslag te zien elders aan de armen en benen.

Wat zijn de mogelijke complicaties van hand-voet-mondziekte ?

Complicaties zoals hersenvliesontsteking, longontsteking, ontsteking aan het hartzakje of hartspier zijn gemeld maar zijn gelukkig zeldzaam. Infectie in het eerste trimester van de zwangerschap kan leiden tot spontane abortus of stoornissen in de groei van het ongeboren kindje. Infectie met enterovirus type 71 kan geassocieerd zijn met een wat ernstige beloop.

Hoe wordt de diagnose van hand-voet-mondziekte gesteld ?

De diagnose wordt op het klinische beeld gesteld. Een huidbiopsie of bloedonderzoek is niet nodig.

Wat is de behandeling van hand-voet-mondziekte ?

Behandeling is niet nodig. Antivirale middelen zijn niet effectief. Alleen indien de plekjes gaan infecteren kan antibiotica worden gegeven.

Wat kunt u zelf doen aan hand-voet-en mondziekte ?

Blaren niet doorprikken, spontaan laten indrogen en steeds goed de handen wassen ter voorkoming van verspreiding. Het virus kan tot één maand in de ontlasting aanwezig blijven. Thuishouden van school is niet strikt noodzakelijk. Wel kan het gewenst zijn om het kindje thuis te laten blijven zolang er blaasjes zijn aan de lippen of de handen.

Gaat hand-voet- en mondziekte vanzelf over ?

Spontaan herstel wordt verwacht binnen 10 dagen. De huidafwijkingen genezen ook spontaan, doorgaans zonder littekenvorming.