Lipoedeem

Lipoedeem is een aandoening waarbij er sprake is van een abnormale verdeling van vetweefsel over het lichaam. Het vetweefsel stapelt zich met name in de benen en (in mindere mate) in de armen, die als gevolg daarvan flink in omvang kunnen toenemen. Het gezicht, de borst en de buik zijn naar verhouding veel minder aangedaan.

Hoe ontstaat lipoedeem ?

Lipoedeem komt nagenoeg alleen bij vrouwen voor en uit zich doorgaans voor het eerst tijdens of vlak na de puberteit. De oorzaak is vooralsnog niet bekend, maar waarschijnlijk spelen hormonale factoren een belangrijke rol. Lipoedeem ontwikkelt zich in sommige gevallen namelijk tijdens een zwangerschap of in het kader van een tekort aan schildklierhormoon. Naast hormonale factoren lijkt ook erfelijke aanleg van belang, gezien het feit dat lipoedeem vaak bij meerdere personen binnen één familie voorkomt.

Wat zijn de symptomen van lipoedeem ?

Lipoedeem gaat gepaard met uiteenlopende klachten. Uw benen en armen nemen als gevolg van vetstapeling zichtbaar in omvang toe, hetgeen zich onder meer ook uit in een groot verschil in kledingmaat tussen uw boven- en onderlichaam (twee tot drie maten). De zwelling van de ledematen is altijd beiderzijds en er kunnen, in tegenstelling tot normaal vochtoedeem, geen putjes in gedrukt worden. Verder opvallend is dat de enkels, de voeten, de polsen en de handen doorgaans gespaard blijven.

Wanneer u lipoedeem heeft, kan dit samengaan met een zwaar of vermoeid gevoel in uw benen of armen. Soms is er sprake van krachtsverlies in de ledematen. De huid ter plaatse ziet er over het algemeen normaal uit, maar is vaak wel gevoelig bij aanraking. Ook kunnen er gemakkelijk blauwe plekken ontstaan.

Hoe wordt lipoedeem vastgesteld ?

De diagnose lipoedeem is meestal eenvoudig door dermatologen te stellen. Uw arts beoordeelt de aangedane ledematen en kijkt/voelt of er daadwerkelijk sprake is van vetstapeling. Hiervoor worden soms metingen gedaan van uw lengte, gewicht en de omvang van verschillende lichaamsdelen. Voorts let hij op de aanwezigheid van huidafwijkingen (bijvoorbeeld verkleuringen) of andere vormen van oedeem. Het kan namelijk zo zijn dat bij u het lipoedeem samengaat met een andere aandoening, zoals lymfoedeem of spataderen. Om dit na te gaan, kan uw arts besluiten tot aanvullend onderzoek in de vorm van lymfescintigrafie of duplexonderzoek.

Hoe wordt lipoedeem behandeld ?

Lipoedeem is een chronische aandoening, waarvoor tot op heden geen genezende behandeling bestaat. Het doel van de bestaande behandelingen is dan ook vooral het verminderen van de klachten die u ervaart.

A) COMPRESSIETHERAPIE

Wanneer u last heeft van een gevoel van stuwing in uw benen, kan het dragen van een aangemeten elastische kous uitkomst bieden. Een kous van een lichte drukklasse (meestal drukklasse twee) verdient de voorkeur. Kousen van sterkere drukklassen worden vaak slecht verdragen door patiënten met lipoedeem, aangezien deze de pijnklachten vaak verergeren.

B) CHIRURGISCHE BEHANDELING

Tegenwoordig is het mogelijk om onder lokale verdoving vetweefsel weg te zuigen. Deze behandeling (beter bekend als liposuctie) is niet alleen erg duur, maar brengt ook belangrijke risico’s met zich mee. De kans bestaat dat tijdens de ingreep uw lymfevaten beschadigd raken met lymfoedeem als indirect gevolg. Desalniettemin wordt liposuctie in uitzonderlijke gevallen nog wel toegepast. De operatie dient dan bij voorkeur uitgevoerd te worden in een specialistisch centrum.

C) PSYCHISCHE HULP

Het feit dat lipoedeem niet te genezen is, is voor veel patiënten moeilijk te accepteren. Zo kunt u zich beperkt voelen in uw alledaagse leven of kunt u het gevoel hebben niet geaccepteerd te worden door uw omgeving. Wanneer deze gevoelens aanleiding geven tot onzekerheid of schaamte, kan psychische hulp uitkomst bieden.

D) BEHANDELEN VAN ANDERE OORZAKEN OEDEEM

Lipoedeem gaat soms gepaard met andere vormen van oedeem, bijvoorbeeld lymfoedeem of oedeem door spataderen. Mocht dit het geval zijn, dan zal uw arts bekijken of het mogelijk is deze aandoeningen te behandelen.

Wat kunt u zelf aan lipoedeem doen ?

1. Voldoende lichaamsbeweging. Regelmatige lichaamsbeweging en krachttraining helpen de algehele conditie te verbeteren en de spieren te versterken. Het geleidelijk trainen van uw been- en rompspieren kan een positief effect hebben op klachten als vermoeide of pijnlijke benen.

2. Voorkomen van toename van vet. Wanneer u een normaal gewicht hebt, is afvallen weinig effectief in de strijd tegen lipoedeem. In het geval van overgewicht kan u door gewichtsverlies wel winst behalen. Voorts geldt dat een toename in gewicht leidt tot een toename van het lipoedeem. Het is dan ook erg belangrijk dat u gezond eet en drinkt.

Wanneer moet u contact opnemen met uw arts ?

Wanneer u psychische en/of sociale problemen ervaart als gevolg van uw lipoedeem, is het raadzaam contact op te nemen met uw arts. Hij kan u helpen een oplossing te vinden voor deze problemen.

Gaat lipoedeem over of blijft u klachten houden ?

Lipoedeem is een niet te genezen aandoening. Mits u voldoende beweegt en op normaal gewicht blijft, heeft u een grote kans dat u gedurende uw leven weinig last hebt van lipoedeem. In sommige gevallen kan het levenslang dragen van elastische kousen of liposuctie uitkomst bieden. In andere gevallen blijven de klachten aanwezig ondanks een gezonde leefstijl. Laatstgenoemde betekent dat u met uw klachten moet leren leven. Dit is niet gemakkelijk.

Met dank aan

Drs Hielke de Boer, co-assistent