Erythema annulare centrifugum

Erythema annulare centrifugum (afgekort “EAC”) wordt beschouwd als een reactiepatroon van de huid op een verscheidenheid van onderliggende oorzakelijke factoren. In de meerderheid van de gevallen kan echter geen oorzaak worden aangetoond. Het is een beschrijvende term voor een rode (=erythema) ringvormige (=annulare) huidafwijking die zich vanuit het centrum uitbreidt (= centrifugum). EAC komt meestal voor bij jonge en oudere volwassenen, maar soms ook bij jonge kinderen. Sommige studies laten zien dat de aandoening vooral optreedt bij vrouwen.

Hoe ontstaat erythema annulare centrifugum ?

In vele gevallen is de oorzaak onbekend, ondanks (vele) aanvullende onderzoeken. De literatuur vermeldt echter een aantal oorzakelijke factoren en ziektebeelden die in verband zijn gebracht met EAC.

• Schimmels; ringworm, Candida infectie van de darmen, ingenomen (schimmel)kaas
• Andere infecties: molluscum contagiosum, Epstein-Barr virus (ziekte van Pfeiffer), genitale herpes, Q-koorts, appendicitis, urineweginfectie (E.coli), TBC, Ascaris infectie, trypanosomiasis.
• Geneesmiddelen; aldactone, amitryptiline, ampicilline, cimetidine, etizolam, granulocyte-colony stimulating factor, goud, hydrochloorthiazide, hydroxychloroquine, penicilline, piroxicam, salicylaten, thiacetazone, vitamine K.
• Hormonale stoornissen; hyperthyreoïdie, ziekte van Hashimoto, autoimmune progesteron dermatitis, polyglandulaire autoimmuun syndroom type I.
• Ziekten van het bloedstelsel; lymfoom, leukemie, thrombocytaemie, polycythaemia rubra vera, myelodysplastische syndromen, hypereosinofiel syndroom, myeloma, dysproteinaemie,  cryoglobulinaemie
• Inwendige kankers, met name van de longen, prostaat, neus en keel, eierstok, darm, lever en carcinoïd tumor (deze variant wordt ook wel “erythema gyratum repens” genoemd)
• Immunologische ziekten; relapsing polychondritis, sarcoïdosis.
• Andere; leverziekte, na operaties galwegen, naast implantatie pacemaker.
• Familiaire vormen; autosomaal dominant, ook gezien bij tweelingen.

Hoe ziet erythema annulare centrifugum eruit ?

EAC begint als een rood stipje of een rood galbutje dat zich langzamerhand ringvormig uitbreidt, terwijl het centrale deel afvlakt en vervaagt. De afwijking heeft een wisselende grootte en kan zelfs een diameter aannemen van 6 tot 8 cm in minder dan 2 weken. Meestal is de groeisnelheid ongeveer 2 tot 3 mm per dag. Soms is er maar 1 plek, maar meestal zien we meerdere ringvormige rode plekken aan de huid. Soms zien we geen mooie ring ontstaan maar juist wat grillige vormen. Er bestaat een vorm waarbij de rand rood en verheven is zonder jeuk en schilfering maar er bestaat ook een oppervlakkige vorm met jeuk en schilfering. De vorm van deze schilfering is kenmerkend; deze loopt net een paar millimeters achter het progressieve front aan. Kenmerkend is dat terwijl de rand zich uitbreidt, het centrale deel lijkt te genezen, waarbij de huid hierin bruingrijzig kan verkleuren. De plekken zitten meestal aan de boven- en onderbenen, maar kunnen ook aan de armen, romp en het gezicht voorkomen.

Hoe wordt erytheme annulare centrifugum vastgesteld ?

Omdat EAC kan lijken op een aantal huidaandoeningen wordt er meestal een huidbiopsie gedaan om de (klinische) diagnose te bevestigen. Vooral urticaria, granuloma annulare, ziekte van Jessner, huidlymfomen, erythema chronicum migrans, lupus erythematodes hebben een gelijkenis met EAC. Een huidschimmel kan worden uitgesloten door het nemen van een zogenaamde “KOH-uitstrijkje” van huidschilfers. Uitgebreider aanvullend onderzoek wordt alleen gedaan op strikte indicatie.

Hoe wordt erythema annulare centrifugum behandeld ?

Indien er een onderliggende oorzaak aantoonbaar is behoort deze uiteraard te worden meebehandeld. Oorzakelijke geneesmiddelen dienen te worden gestopt dan wel vervangen. Wanneer er geen klachten aanwezig zijn van de huid hoeft er in principe geen behandeling te worden gegeven. Bij jeuk kan eerst een lokale corticosteroïd worden aangebracht. Zo nodig kan een oraal antihistaminicum worden gegeven. Bij uitgebreidere vormen is soms een kuur met orale prednisolon nodig om de jeuk, roodheid en zwelling tegen te gaan.

Wat kunt u zelf doen tegen erythema annulare centrifugum ?

Er zijn helaas geen maatregelen die u zelf kan nemen om de genezing te versnellen of de prognose te verbeteren.

Hoe is het beloop van erythema annulare centrifugum ?

Het beloop is verschillend. Meestal blijven de plekken een aantal dagen tot weken zichtbaar. Soms is er sprake van een langzame uitbreiding over een paar maanden. Ook bestaat er een meer chronische vorm, gekenmerkt door periodes van spontaan herstel afgewisseld door periodes van verergering, waarbij de huidaandoening jaren kan blijven bestaan.